دلارزدایی از اقتصاد جهان

در ماه های گذشته تولید ادبیات مربوط به دلارزدایی در رسانه های جهان همزمان با اعلام رویکردهای جدید اقتصادهای نوظهور برای کاهش نقش دلار در مناسبات تجاری و مالی جهان در حال افزایش است که میتواند در بلندمدت به تغییرات بنیادین در نظم بینالملل در تمام حوزههای اقتصادی سیاسی و امنیتی منتهی شود

اوج گیری دلار از کجا شروع شد؟

تا پیش از شروع جنگ جهانی اول دلار در آمریکا سه دوره متفاوت را پشت سرگذاشته بود. استفاده از سکه نقره ای اسپانیا که از قرن چهاردهم به مدت بیش از سه قرن در اروپا رایج بود و اسپانیایی ها آن را حفظ و به مستعمرات خود در قاره آمریکا منتقل کردند.

تاسیس ضرابخانه آمریکا در خلال جنگ داخلی و ضرب اولین سکه دلار آمریکا که در کنار ارزهای دیگر مورد استفاده قرار میگرفت.

تاسیس بانک های ملی در سال ۱۸۶۳ و انتخاب سیستم استاندار طلا تا سال ۱۹۱۴ به عنوان سیستم رســمی ارزیابی نرخ مبادلات ارزی که دلار را در مقابل میزان مشخصی از طلا تثبیت می.کرد این سیستم تقریبا در تمام کشورهای دنیا به عنوان معیاری برای ارزش گذاری پولهای ملی مورد استفاده قرار میگرفت.

فدرال رزرو در سال ۱۹۱۳ تاسیس شد که همزمان با شروع جنگ جهانی بود که بسیاری از کشورها استاندارد طلا را کنار گذاشتند تا بتوانند هزینههای نظامی خود را از طریق چاپ اسکناس پرداخت کنند این روند ارزش پول این کشورها را کاهش داد.

الف) آمریکا شروع به وام دهی با ارز دلار قیمت ثابت به کشورهای جهان کرد.

ب) با سقوط ارزش پوند سرمایههای مالی به سمت خرید اوراق قرضه دلاری رفت و به این ترتیب دلار به عنوان ذخیره ارزی جای پوند انگلستان را گرفت

جنگ جهانی دوم هم کاتالیزور دومی برای قدرت گرفتن دلار شد تا پایان ،جنگ ایالات متحده صاحب بخش عمده ای از ذخایر طلای جهان بود و از این رو برای کشورهایی که ذخایر طلای خود را از دست داده بودند، بازگشت به سیستم استاندارد طلا امکان پذیر نبود و در نهایت در سال ۱۹۴۴ نشستها برای راه اندازی سیستم برتون وودز آغاز شد.

کنفرانس برتون وودز؛ آغاز مرجعیت دلار در مبادلات اقتصاد بین الملل

در سال ۱۹۴۴، نمایندگان ۴۴ کشور متحد در نبرد علیه متفقین آلمان ژاپن و ایتالیا در ایالت نیوهمشایر آمریکا، موافقتنامه ای را امضا کردند که بخش مهمی از اصول حاکم بر نظام کنونی اقتصادی جهان و به ویژه روابط پولی بین المللی را به وجود آوردند. بر اساس آن

۱- کشورها متعهد شدند که پول ملی خود را در برابر دلار تثبیت کنند و نوسان ارزی با نرخ میخکوب شده صورت بگیرد. صندوق بین المللی پول به عنوان ضامن این مکانیسم تعیین شد و هرگونه تغییر در ارزش اسمی ارزها تنها با شرط قرار داشتن تراز پرداختها در وضعیت عدم تعادل امکان پذیر بود پیش از برتون وودز اکثر کشورها از استاندارد طلا پیروی می کردند. به این معنی که هر کشوری تضمین میکرد ارز خود را به اندازه ی پشتوانه ی طلای موجود در خزانه اش صادر کند اما پس از برتون وودز اعضا موافقت کردند که ارز خود را نسبت به دلار آمریکا بسنجند، نه طلا. اما همچنان به نوعی استاندارد طلا برقرار بود.

۲ – پشتوانه دلار تمام ارزها طلا بود و آمریکا ثبات هر اونس طلا را در برابر ۳۵ دلار تضمین کرد و این کشورها هرگاه تمایل داشتند ۳۵ دلار را با یک اونس طلا معاوضه کنند.

۳- اعضای سیستم برتون وودز توافق کردند که از جنگهای تجاری بین خود و بازی با ارزش پولهای ملی اجتناب کنند ۴- صندوق بین المللی پول و بانک بینالمللی بازسازی و توسعه زیر مجموعه بانک (جهانی دو رکن اصلی سیستم برتون وودز را تشکیل میدهند

دلایل پذیرش سیستم برتون وودز توسط کشورهای جهان

۱- نیاز اروپا به مشارکت مستقیم آمریکا در جنگ جهانی و بازکردن یک جبهه جدید

۲- ویرانی گسترده کشورهای درگیر جنگ در اروپا و آسیا و نیاز به حمایتهای مالی آمریکا برای بازسازی طرح مارشال ۳- انتقال سه چهارم ذخایر طلای جهان به آمریکا در ازای تامین کالا و کاهش توان پشتیبانی بانکهای مرکزی از ارزهای ملی در سال ۱۹۶۷ اولین آثار بحران در نظام پولی برتون وودز پدیدار گردید. با تکمیل بازسازی ژاپن و اروپای غربی این کشورها به رقیبی برای آمریکا در اقتصاد جهانی تبدیل شدند. همزمان ادامه جنگ ویتنام هزینه سنگینی را بر اقتصاد آمریکا تحمیل نمود و آمریکا دیگر قادر به ایفای تعهد خود برای مبادله دلار ذخیره شده با طلا نبود. در سال ۱۹۷۱ دولت نیکسون با یک تصمیم ناگهانی قانون دریافت طلا در قبال دلار را لغو کرد که همزمان با بروز تورمهای بالا در اقتصاد آمریکا، ارزش دلار به سرعت کاهش پیدا کرد. سرانجام سیستم ارزی با پشتوانه طلا در سال ۱۹۷۶ به شکل رسمی به یک سیستم شناور تبدیل شد و نوسانات آنها با فعل و انفعالات اقتصاد جهانی گره خورد

شروع سیستم پترو دلار

در چنین شرایطی برخی از کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفتند تا نفت خود را به جای دلار بر پایه سبدی از ارزهای مختلف قیمت گذاری کنند تا از افت قدرت خرید درآمد حاصل از فروش نفت جلوگیری کنند که به کاهش تقاضا برای دلار و تضعیف بیشتر آن منجر شد.

دولت آمریکا با عربستان برای قیمت گذاری نفت صادراتی این کشور به نرخ واحد دلار به توافق رسید.

قیمت نفت در سال ۱۹۷۴ و در بازار مصرف آمریکا نزدیک به چهار برابر شد.

به سرعت سایر کشورهای صادرکننده نفت هم سیستم قیمت گذاری بر اساس سبد متنوع ارزی را به نفع دلار کنار گذاشتند و با افزایش شدید تقاضای دلار موقعیت این ارز مجددا به عنوان ارز مرجع بینالمللی و ذخیره مالی تثبیت شد اما در این فرایند دلار از ارزی که پشتوانه آن طلا بود به ارزی تبدیل شد که پشتوانه آن گردش مالی بخش نفت است. سیستم پترودلار بر دو محور بنا شده است.

افزایش استقراض دلاری کشورهای واردکننده نفت از آمریکا برای تامین مالی خرید نفت

سرمایه گذاری دلارهای نفتی در خرید اوراق قرضه دلاری و واردات کالا از آمریکا

به این ترتیب دلارهای نفتی در یک ،چرخش در اختیار آمریکا قرار میگرفت و دوباره به کشورهای خریدار نفت تزریق می شد. این ترفند چرخه دلارهای نفتی نام گرفت و موجب شد تقاضا برای دلار آمریکا بالا رفته و هژمونی دلار از سقوط نجات پیدا کند.

رویکرد نظامی برای حفظ سیستم پترودلار

سیستم پترودلار موفق شد تا افول دلار را برای نزدیک به سه دهه به تعویق بیاندازد؛ اما رشد سریع اقتصادی چین قدرت گرفت (یوان از ابتدای دهه نود و ایجاد ارز یورو (۱۹۹۹) در اروپا یک فرصت جدید برای صادرکنندگان نفت ایجاد کرد تا نفت را به ارزی به جز دلار قیمت گذاری کنند. در چنین شرایطی، سیاست آمریکا به رویکرد نظامی متمایل گردید تا با تسلط بر جریان تولید و توزیع ،نفت مانع از فروپاشی هژمونی دلار بر اقتصاد جهانی شود. بخشی از انگیزه های جنگ عراق، لیبی و سوریه و تحریمهای گسترده نفتی ایران ونزوئلا و روسیه را باید در همین چارچوب تحلیل کرد.

تغییرات روند موقعیت دلار به عنوان ارز مرجع در دهه های اخیر

در کنار حمایت ساختارهای مالی بین المللی و فشارهای سیاسی و نظامی آمریکا برای حفظ هژمونی دلار این ارز به دلایل ۱ سهم ۲۵ درصدی اقتصاد آمریکا در تولید ناخالص داخلی ۲ – نقدینگی بالای دلار برای تامین مالی مبادلات بین الملل و پس انداز بی خطر -۳ پتانسیل پایین رقبای دلار و -۴ مقاومت بالای اقتصاد آمریکا در برابر شوک های خارجی با تکیه بر قدرت نظامی و دیپلماتیک به نقش خود به عنوان یک استاندارد پولی واسطه ،تجارت، ذخیره ارزش و قیمت گذاری کالاها در طول دو دهه گذشته ادامه داده است و با قطع ارتباط میان قیمت

طلا با ارزش پولهای ملی دلار به یک استاندارد پولی و پشتوانه برای سایر ارزهای تبدیل شده است. با این حال و در یک روند ،آرام سهم دلار در معاملات تجاری و ذخایر مالی کشورهای جهان به نفع ارز کشورهای قدرتمند نوظهور در حال عقب نشینی است و از ۷۱ درصد در سال ۲۰۰۰ به کمتر از ۵۸ درصد در پایان سال ۲۰۲۲ رسیده است.

یورو با ۲۰ درصد و نوسانهای کم در طول دو دهه گذشته دومین ارز ذخیره مالی است و پس آن (ین) ژاپن (۵٫۳ (درصد) پوند انگلیس (۴/۵) (درصد) یوان چین (۲/۶) درصد دلار استرالیا دلار کانادا، فرانک سوییس ، کرون سوئد و دلار نیوزلند در رتبههای بعدی قرار دارند.

بیش از دوسوم دلارهای چاپ شده در آمریکا در خارج از این کشور رایج هستند و افزایش دلارهای برون مرزی روزافزون است به گونه ای که در پاره ای از مناطق جهان به نظر میرسد جای پول ملی را گرفته اند و در مناطق بحران زده اقتصادی شده اند بورسی ، و مطابق سهام خرید و فروش میشوند. دلار آمریکا در چند دهه اخیر واحد استاندارد محاسبه در بازارهای بین المللی برای کالاهایی چون نفت و طلا قرار گرفته است. حتی بسیاری از کشورها که با آمریکا ارتباط ندارند محصولات خود را بر حسب دلار قیمت گذاری میکنند

کاهش وابستگی به ساختار مالی دلار دلارزدایی از اقتصاد جهان

بانک های مرکزی دارایی های خارجی خود را در حسابی به نام ذخیره ارزی و برای رسیدن به چهار هدف مدیریت نرخ برابری پول ملی، تضمین پرداخت خارجی مدیریت تکانه های اقتصادی و سودآوری نگهداری میکنند. از این رو سبد ارزی هر بانک جهانی با توجه به جریان نقدی تجارت خارجی با بازارهای هدف آزادی انتقال سرمایه، پیمان های اقتصادی و سیاست های کلان امنیتی چیده میشود و در سال های اخیر سیالیت آن افزایش پیدا کرده است. پس از جنگ جهانی دوم غلبه نظام مالی جهانی دلار ،محور نقشی تعیین کننده در برتری اقتصادی آمریکا در نظام بین الملل ایفا کرده است. در عین حال این ابزار اقتصادی در پیشبرد دستورکارهای سیاسی و ژئوپلیتیکی واشنگتن نیز بسیار مؤثر واقع شده است اما این روند با ظهور قطب های جدید قدرت در نظام بین الملل که خود را در معرض این ابزار می بینند و همچنین با افزایش یک جانبه گرایی ،آمریکا به ویژه در قالب اعمال تحریم اقتصادی با موج گسترده ای از نارضایتی ها مواجه شده است. این نارضایتی ها سبب شده کنشگران مختلف در نظر و در عمل خروج از این سلطه را هدفی محوری برای خود تعریف کنند. این امر به ویژه در میان کشورهایی که بیش از دیگران هدف تحریم های ایالات متحده قرار گرفته اند نمایان است کشورهای چون روسیه و چین همسو با افزایش تنشها و رقابت های شرق و غرب اراده خود را برای حذف دلار و یا کاهش نقش آن اعلام کرده اند.

مسیر راه دلارزدایی از اقتصاد بین الملل

سیاست افزایش سهم ارزهای ملی در مبادلات مالی جهانی و کاهش سطح اتکا به دلار به عنوان یک راهبرد کلان در اقتصادی سیاسی کشورهای جهان عمر طولانی ندارد و بدون احتساب تلاش بلوک شرق در دهه های میانی قرن گذشته از ابتدای هزاره جدید قابل ردیابی است که تحت تاثیر بازگشت آمریکا به سیاست های یک جانبه و تلاش برای تک قطبی کردن جهان افزایش قدرت اقتصادی کشورهای رقیب و رشد سهم آنها در GDP جهانی، تشدید روند مالی شدن اقتصاد جهان کاهش اعتماد به سیاست های فدرال رزرو در تثبیت نرخ دلار و افزایش سوء استفاده آمریکا

از دلار به عنوان ابزار تحریک علیه کشورهای دیگر سرعت گرفته است که عموما شامل موارد ذیل میشود.

۱ – گسترش پیمانهای پولی دوجانبه

۲- جایگزینی پترودلار با ارزهای ملی پترویورو و پترویوان، پتروروبل)

۳- ایجاد پیام رسانهای مالی موازی در کنار سوئیفت CIPS چین SPFS ،روسیه Ripple بر بستر بلاک چین)

۴- ایجاد ارزهای مشترک در میان کشورهای جهان راه اندازی ارز جدید و مشترک با پشتوانه طلا و سایر مواد خام ارزشمند به عنوان پروژه دارای اولویت گروه بریکس مورد تأکید قرار گرفت.

۵- ایجاد ارزهای دیجیتال و استفاده از رمزارزها

۶- سیستم پرداخت مشترک در رقابت با Visa و Mastercard (میر) روسی Unionpay ،چین Rupay هند، Elo (برزیل)

روسیه

پس از اعمال تحریمهای آمریکا علیه روسیه از سال ۲۰۱۴ بر سر موضوع الحاق کریمه به فدراسیون روسیه و شروع محدودیت های آمریکا علیه تراکنشهای مالی ،روسیه این کشور در راستای مقابله با آسیبهای ناشی از تحریم ها سیاست کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای جایگزین را در تعاملات تجاری و بازرگانی خارجی به کار گرفت و سهم طلا، یوان و یورو را افزایش داد که در این بین یوان چین بیشترین رشد را در ذخایر ارزی روسیه داشته است. این سیاست بعد از شروع جنگ اوکراین و تشدید تحریمهای غرب علیه روسیه با سرعت بالاتری دنبال میشود.

چین

چین به عنوان یک قدرت جهانی نوظهور و با تثبیت جایگاه اقتصادی خود در دو دهه گذشته به مرور به مهمترین رقیب سیاست های راهبردی آمریکا در نظام بین الملل تبدیل شده و همزمان بر سطح تنشهای سیاسی و امنیتی میان دو کشور افزوده شده است و پیشبینی میشود که با افزایش تعارضات در منافع استراتژیک به تقابل بلندمدتی میان دو کشور منتهی شود. در سوی مقابل سیاست خارجی تعامل گرای چین در ۳ دهه گذشته برپایه استراتژی توسعه بلندمدت این کشور در اولویت بخشی به افزایش ثروت داخلی بنا شده است. برخی رویه های منعطف در سیاست خارجی چین را به منزله تاکتیکی در جهت ممانعت از واکنش رقبا و همسایگان به فرایند توسعه چین قلمداد میکنند و بر این باور هستند که پکن در بلند مدت و با به بار نشستن طرحهای توسعه داخلی، رویکرد تقابلی و بی ثبات ساز را در قبال نظم حاکم لیبرال دموکراسی جهانی در پیش خواهد گرفت. شی جینگ پینگ رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۸ به صراحت از جامعه مشترک السرنوشت نام میبرد. رهبران چین معتقد هستند که نه تنها ماموریت تاریخی آنها این است که چین را به بزگترین قدرت جهانی تبدیل کنند بلکه چین نقش منحصر به فردی در توسعه (تمدن) دارد. وابستگی بالای تجارت خارجی چین به مبادلات دلاری و سهم اندک یوان در ذخایر مالی کشورهای جهان یک نقطه آسیب پذیر برای امنیت ملی این کشور تبدیل شده است و چین از دو دهه گذشته مسیر راه خود را برای اعتبار بخشی به یوان به عنوان یک ارز جهان روا آغاز کرده است

۱- سیاست وام دهی به یوان به کشورهای جهان و افزایش جریان نقدی این ارز

۲ – پیشبرد پروژه BRI بر بستریوان

۳- ایجاد زنجیره های تامین جهانی بر اساس یوان

هند

هندوستان در کنار امضای توافق واردات انرژی از روسیه به روبل به شکل رسمی از سیاست کاهش وابستگی به دلار در تجارت خارجی خود رونمایی کرد و ارزهای ۱۸ کشور را برای تسویه حسابت مبادلات تجاری با روپیه به رسمیت شناخت. اعلام این مساله از سوی این عضو بزرگ بریکس به یک دومینوی شفاف سازی سیاستهای کاهش وابستگی به دلار از سوی سایر کشورهای عضو بریکس و کشورهای درحال توسعه منجر شد.

عربستان

در حالی که موافقت عربستان با فروش نفت به دلار پایه اصلی سیستم پترودلار در دهه هفتاد میلادی و حفظ جایگاه دلار به عنوان ارز مرجع بعد از فروپاشی نظام برتون وودز بود این کشور در یک چرخش قابل توجه اعلام کرد که امکان فروش نفت به ارزهای دیگر را فراهم کرده است و از قرارداد فروش نفت به یوان رونمایی کرد. این موضوع میتواند به تغییر نظام ارزی این کشور از اتصال به دلار به سمت سبدی از ارزهای متنوع منجر شود عربستان از ژانویه ۲۰۲۱ حدود ۴۰% اوراق خزانه آمریکا را از ذخائر خارجی اش خارج کرده است.

برزیل

با بازگشت لولا داسیلوا رئیس جمهور چپ گرا سیاستهای تجاری این کشور نیز دستخوش تحول شده است و برزیل دیگر کشور عضو بریکس به تازگی اعلام کرد که از حجم دلار در تجارت خود خواهد کاست و یوان چین را جایگزین دلار آمریکا در مبادلات تجاری خود با چین خواهد کرد

مالزی

نخست وزیر مالزی به شکل رسمی عنوان کرد تکیه بر دلار آمریکا برای جذب سرمایه گذاری خارجی را خاتمه خواهد داد. و مذاکرات دو طرفه برای انجام مبادلات تجاری به ارزهای محلی را با کشورهای طرف تجاری آغاز میکند.

نتایج کوتاه مدت تغییر رویکرد کشورهای جهان در اتکا به دلار است.

با وجودی که موقعیت دلار به عنوان یک ارز مرجع در طول یک سده گذشته با نوسانات شدیدی مواجه بوده ا بعد ازافتهای مقطعی با رشدهای پایدارتری مواجه بوده است؛ اما تداوم روند کاهشی سهم دلار به عنوان واسط تجاری قیمت گذاری ذخیره ارزی و اعتباردهی در طول دو دهه اخیر را نمیتوان ذیل نوسانات مقطعی تحلیل کرد و به نظر می رسد که همزمان با تغییر راهبرد کلان اقتصادی سیاسی کشورهای جهان برای افزایش اعتبار ارزهای ملی و کاهش وابستگی به دلار روند نزولی افت جایگاه دلار ادامه پیدا خواهد کرد

۱ کاهش ۱۳ درصدی ذخایر جهانی به دلار در طول دو دهه گذشته

۲- کاهش سهم سرمایه گذاری خارجی در اوراق قرضه آمریکا از حدود ۵۰ درصد در سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ به ۳۳ درصد در سال ۲۰۲۱

۳- اخلال در نظام پترودلار و کاهش جریان دلار در تجارت نفتی

۴- کاهش سهم صادرات آمریکا در تجارت دوجانبه با کشورهای نفتی

۵- کاهش نقش بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول در تامین مالی دولتها و پروژه های اقتصادی با افزایش اعتباردهی بانک های چین به یوان

آیا دلار به زودی جایگاه خود را به عنوان ارز نخست مرجع جهانی از دست میدهد؟

دلار همچنان با ۲٫۲ هزار میلیارد دلار مبادله روزانه – معادل ۹۰ درصد در جایگاه نخست ارز واسط تجاری در اقتصادی جهان قرار دارد بر اساس گزارش سوئیفت سهم دلار در تسویه حسابهای بین المللی ۴۱ و یورو ۳۶ درصد است و یوان تنها سهم ۲/۳ درصدی را دارد و به نظر میرسد که برای رسیدن به سهم ۱۰ درصدی در تسویه حسابهای بین المللی به چند دهه زمان احتیاج دارد؛ چراکه تغییرات در ساختار پس انداز ارزی در مقیاس جهانی بسیار کند است و ایجاد اعتماد به یک ارز طی چند دهه به دست میآید. نکته قابل توجه این است که ارزش اسکناس های دلاری آمریکا که در خارج از این کشور نگهداری میشوند در دو دهه گذشته هم به صورت مطلق و هم به عنوان کسری از اسکناسهای موجود افزایش یافته است که حاکی از افزایش اعتبار آن در مبادلات خرد و ذخایر ارزی در بازارهای غیررسمی است. روند دلارزدایی از اقتصاد در عمل با چالشهای جدی مواجه است.

۱- وابستگی پولهای ملی به تغییر ارزش دلار به دلیل سهم بالای دلار به عنوان ذخیره پشتیبان

۲ – پتانسیل پایین ارزهای رقیب در ذخیره سازی دارایی های مالی

۳- بی اعتمادی به نظام تصمیم گیری چین در سیاستگذاری پولی یوان به عنوان مهمترین رقیب دلار

به نظر می رسد که روند کاهشی قدرت دلار متناسب با رشد اقتصادهای رقیب ادامه پیدا کند و امکان بروز شوک های

بزرگ در این زمینه دور از انتظار است و تغییرات کند و بین نسلی خواهد بود.

تاثیر دلارزدایی بر مناسبات سیاسی امنیتی آمریکا

تحولات میدانی در پیشبرد ایده دلارزدایی از مناسبات مالی جهانی در ماههای اخیر بسیار سریع شده است و نگرانیهای ناشی از تاثیر آن بر اقتصاد و هژمون جهانی آمریکا به شکل گسترده در رسانههای جریان اصلی آمریکا بازتاب پیدا می کند

۱ – تاثیر ارزش دلار بر مناسبات سیاست داخلی آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو

۲- تعمیق رویکرد نظامی به عنوان ضامن حفظ قدرت دلار در مناسبات تجارت بین الملل

فعال شدن گسلهای امنیتی میان چین و آمریکا با هدف کنترل چین

۴- ایجاد دسته بندیهای جدید سیاسی – اقتصادی حول هژمون آمریکا و تشدید تقابل با کشورهای رقیب

دو مفهوم متفاوت از دلارزدایی در ایران

ایران یکی از کشورهای پیشرو در ادبیات سازی در خصوص مفهوم دلارزدایی از مناسبات تجاری و مالی بین الملل است که البته به رغم تصریح در برنامههای بالادستی اقتصادی کشور در طول سه دهه گذشته موفقیت دولتها در پیشبرد این هدف قابل توجه نبوده است که عمدتا ناشی از ۱ سهم بالای نفت در درآمدهای ارزی کشور (نقش دلار به عنوان واسط تجارت نفت ۲- تنوع پایین مبادی واردات کالاهای اساسی و ضرورت تامین مالی بخش قابل توجهی از واردات کشور به صورت دلاری ۳- سهم بالای قاچاق در تجارت خارجی ایران ۴- اعتماد . عمومی فعالان اقتصادی به دلار به عنوان اصلی ترین ابزار ذخیره مالی و۵- انگیزه پایین و بی اعتقادی تصمیم سازان دولتی در پیشبرد هدف دلارزدایی از تجارت خارجی بوده است. با این حال تشدید تحریمهای آمریکا علیه ایران در طول دهه نود تحریم سوئیفت و معاملات (دلاری باعث تغییر رویه دولتها به سمت استفاده از ارزهای جایگزین و تغییر روش انتقال ارز تجارت خارجی شد.

الف) امضای پیمان های دوجانبه پولی با کشورهای هدف تجاری

ب) استفاده از نظام تهاتر کالا

ج) استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری با کشورهای هدف د اتصال به سامانه پیام رسان مالی جایگزین سوئیفت در روسیه

برخلاف مفهوم جهانی دلار زدایی به عنوان سیاست کاهش اتکا به دلار در مناسبات تجاری و مالی بین الملل دلارزدایی در ادبیات رسانهای ایران در سالهای اخیر ایده تغییر نظام قیمت گذاری کالاهای تولید داخلی از وابستگی به نرخ تسعیر ارز و قیمتهای جهانی به قیمت های ترجیحی را دنبال میکند که در ماه های اخیر به عنوان یک استراتژی مقابله با تورم در میان برخی از فعالان اقتصادی نهادگرا برجسته شده است. . بر اساس این ایده دولت باید با مداخله در بازار آزاد و ایجاد سقف برای رشد قیمت کامودیتی ها مانع از دلاریزه شدن اقتصاد و رشد قیمتها متناسب با تورم جهانی و جهشهای نرخ ارز شود.

ملاحظه و نظریه

کاهش وابستگی آمریکا به بازارهای انرژی خاورمیانه پیشتازی چین در اقتصاد جهانی خروج آمریکا از افغانستان سرمایه گذاری قابل توجه چین در کشورهای متحد آمریکا همچون کشورهای عربی و اسرائیل و ابراز عدم رضایت علنی آمریکا از این همکاریها و البته اقدامات اخیر روسیه در اوکراین همگی نشانه های این واقعیت است که مناسبات حاکم بر روابط بین الملل که از زمان جنگ جهانی دوم بر محور آمریکا نظم یافته بود، در حال تغییر است فارغ از دلایل شکل گیری این تغییرات و چشم اندازهای بلندمدت اقتصاد جهانی و توازن نهایی کشورها در نظم جدید، یک ویژگی در خصوص فرآیند در حال گذار روابط بین الملل از هم اکنون مشخص است؛ اقتصاد در سطح جهانی در حال ژئوپلوتیکی شدن است؛ به این معنا که سیاست و روابط سیاسی نسبت به منافع اقتصادی در اولویت خواهند بود و این ملاحظات سیاسی خواهند بود که حرف آخر را در اقتصاد میزنند. بر همین اساس، فعال شدن ایده دلارزدایی در فضای سیاسی و رسانهای جهان را باید در قالب یک استراتژی جهانی برای عبور از نظم بین الملل برساخته جنگ جهانی و ایجاد یک نظم بینالملل نوین تحلیل کرد که میتواند به پذیرش بلندمدت نقش ایران در این نظام جدید منتهی شود.

در سوی مقابل درک تغییرات آرام روند دلارزدایی و عدم سرمایه گذاری سیاسی – اقتصادی بر روی شوکهای آنی و کوتاه مدت در این زمینه متضمن کسب حداکثری منافع ملی خواهد بود که باید در سیاست گذای های کلان اقتصادی کشور مورد توجه قرار بگیرد برخلاف فضای هیجانی رسانه ای ایران در خصوص موضوع دلارزدایی شروع این فرآیند از دو دهه گذشته آغاز شده و یک پروسه بلند مدت خواهد بود که البته با تغییرات عمیق در ساختارهای مالی و تجاری جهان همراه خواهد شد.

رمزارز گونه ای پول دیجیتال است که در آن تولید واحد پول و تأیید اصالت تراکنش پول با استفاده از الگوریتم های رمزگذاری کنترل میشود و معمولاً به طور نامتمرکز بدون وابستگی به یک بانک (مرکزی کار میکند. همین موضوع کریپتوکارنسی را به مهمترین اختراع آینده نگر بازارهای پولی در طول دهه های گذشته تبدیل کرده است که می تواند به تهدیدی برای اعمال قدرت فائقه دولتها در کنترل جریان پول تبدیل شود تسریع در روند ایجاد رمزارز ریال  پشتوانه کامودیتی ها یک گام مهم برای افزایش قدرت مالی ایران در بازارهای جهانی و یک ابزار نوین برای ایفای نقش در فرآیند دلارزدایی از اقتصاد جهان خواهد بود.