طب سنتی چه پیشنهاداتی برای کاهش مشکلات رایج در روزه‌داری دارد؟
طب سنتی چند توصیه کاربردی درباره مصرف مواد غذایی ارائه کرده که رعایت هر یک از آنها در رفع تشنگی، گرسنگی و بیماری‌های رایج چون یبوست تاثیرگذار است.
به گزارش ۳۶۱ درجه ایران، زینب رفعت پناه، مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت دزفول گفت: روزه داری با استفاده از رژیم‌های غذایی مناسب موجب افزایش ترشح ایمنوگلوبین‌های مخاطی و در نتیجه تقویت سیستم ایمنی و کاهش پاسخ‌های التهابی بدن می‌شود.
زینب رفعت پناه بر مصرف غذاهای سرشار از انرژی و مواد مغذی در وعده سحری که از کم آبی بدن، ضعف و خستگی بدن در طول روز جلوگیری می‌کنند، تأکید کرد و افزود: مواد غذایی انتخابی باید دارای حداقل میزان نمک، چربی و قند باشند، زیرا مصرف زیاد آنها سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند.
وی با بیان اینکه غذاهای ساده و سبک شامل؛ انواع پلو و خورشت با حجم کم و یا وعده‌های غذایی سبک‌تر شبیه وعده صبحانه برای وعده سحر مناسب هستند، ادامه داد: پیشنهاد می‌شود حتما از سبزی‌هایی از جمله؛ کاهو، خیار و گوجه فرنگی که آب زیادی دارند برای پیشگیری از کم آب شدن بدن، خشک شدن گلو و تشنگی استفاده شود.
توصیه‌هایی برای وعده افطار و شام
مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت دزفول با بیان اینکه هنگام افطار، بدن برای جبران کاهش قند خون در ساعات روزه داری به یک منبع انرژی به شکل گلوکز نیاز دارد، افزود: توصیه می‌کنیم یک لیوان آب گرم، چای کمرنگ و یا یک لیوان شیر گرم همراه با خرما یا عسل پس از اذان بخورید.
وی بر محدود کردن مصرف بامیه و زولبیا به دلیل داشتن مقدار زیادی قند و چربی به ویژه اسید‌های چرب اشباع و ترانس تأکید کرد و افزود: با توجه به اینکه وعده شام به عنوان یکی از وعده‌های غذایی مهم در روزه داری محسوب می‌شود، پیشنهاد می‌کنیم افراد روزه دار حدود یک ساعت پس از صرف افطار ساده و سبک اقدام به خوردن شام کنند.
این کارشناس تغذیه می‌گوید: غذایی که در وعده شام خورده می‌شود باید کم چرب و کم نمک بوده و پس از مصرف شام و تا قبل از خواب، مصرف میوه و مایعات برای جبران کم آبی بدن و حفظ سلامت و ایمنی بدن در دستور کار قرار گیرد.
توصیه طب سنتی با توجه به مزاج‌ها
یارمحمد تکلو یک متخصص طب‌سنتی در همدان با بیان اینکه طب‌سنتی در ماه رمضان برای هر فرد و مزاج توصیه‌های ویژه‌ای دارد، گفت: افراد می‌توانند با رعایت نکات طب‌سنتی در ماه رمضان با خیال آسوده به روزه‌داری مشغول باشند.
این متخصص طب سنتی با بیان اینکه روزه باعث غلبه گرما و خشکی در بدن می‌شود و در واقع خلط صفرا را افزایش می‌دهد، اظهار کرد: این حرارت ایجاد شده، به تدریج در تمام عروق و منافذ بدن رسوب کرده، اخلاط غلیظ و فاسد را سوزانده و دفع می‌کند.
وی افزود: روزه‌داری اگر با شرایط آن همراه باشد، بدن را پاکیزه و سبک می‌کند و حتی اثری عمیق‌تر از انواع درمان‌های پاک‌کننده مانند حجامت، فصد، خوردن مسهلات دارد.
صفراوی مزاج‌ها
تکلو برای تیپ بدنی لاغر اندام با مزاج گرم و خشک که معمولا به صفراوی مزاج معروف هستند، توصیه کرد: با توجه به اینکه روزه گرفتن باعث افزایش حرارت بدن می‌شود بنابراین این افراد غذاها و میوه‌های سرد که حرارت را کم می‌کند، بیشتر استفاده کنند و موادغذایی با طبع گرم و هر آنچه باعث گرمی بدن می‌شود، برای آنها بسیار مضر است.
وی ادامه داد: مصرف غذاهای معتدل یا با طبع سرد برای سحری و افطاری مثل خورش‌های ترش و ملین مانند خورش آلو و تمرهندی برای افراد دارای مزاج گرم و خشک بسیار مناسب است همچنین مصرف عرقیات و نوشیدنی‌های سرد مانند عرق کاسنی و شاه‌تره، شربت خاکشیر، شربت آبلیمو و … در فاصله افطار تا سحری نیز موثر است.
این متخصص طب‌سنتی به افراد دارای مزاج گرم و خشک پیشنهاد داد: بهتر است این افراد از مصرف سرخ کردنی‌ها، ادویه، سیر و پیاز در غذاها و مصرف زیاد گوشت مگر در غذاهای آبکی اجتناب کنند همچنین این افراد از انجام ورزش‌های سنگین در طول روز و پیاده‌روی در آفتاب بپرهیزند.
وی با بیان اینکه این افراد لازم است از فضاهای تنش‌زا و ناراحت‌کننده و عصبانیت دوری گزینند، یادآور شد: داشتن خواب مناسب به ویژه نزدیک ظهر یا بعدازظهر و استراحت کافی در مکان‌های خنک و استفاده از حمام با آب ولرم برای این افراد توصیه می‌شود.
دموی‌مزاج‌ها
تکلو به تیپ بدنی با هیکل درشت و مزاج گرم و تر که در تصور عوام به دموی‌مزاج معروف هستند، پرداخت و گفت: تحمل حرارت برای افراد گرم و تر راحت‌تر است و بدن آنها در نتیجه روزه گرفتن به‌سلامتی نزدیک می‌شود.
وی مصرف غذا با طبع معتدل را به این دسته از افراد توصیه و اضافه کرد: افراد با مزاج گرم و تر از مصرف گوشت‌ها و غذاهای خیلی گرم و فعالیت‌های روزانه که موجب تشنگی زیاد و خستگی می‌شود اجتناب کنند.
این متخصص طب‌سنتی استفاده از نوشیدنی‌های خنک و آب کافی در فاصله بین افطار تا سحری را به این افراد پیشنهاد داد و خاطرنشان کرد: اعتدال در خواب و پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از سحری برای این دسته از افراد مفید است.
سودائی مزاج‌ها
تکلو به تیپ بدنی لاغر اندام با مزاج سرد و خشک که به سودائی مزاج معروف هستند، توصیه کرد: روزه گرفتن برای آنها به علت ضعف قوای جسمی اندکی دشوار است بنابراین این افراد باید تغذیه خوبی داشته و غذاهای مقوی و خون‌ساز مصرف کنند.
وی خاطرنشان کرد: مصرف موادغذایی مقوی در وعده سحر و افطار، تناول غذاهای باکیفیت و آبکی مانند خورش‌هایی که با گوشت تازه درست‌شده، خوب جویدن غذا و پرهیز از پرخوری، مصرف حدود سه لیوان از نوشیدنی‌ها و مایعات ترجیحاً شربت عسل و آبلیمو بین افطار تا سحری برای این افراد مفید است.
این متخصص طب‌سنتی یادآور شد: بهتر است از مواد غذایی یبوست‌زا در ماه مبارک رمضان اجتناب شود همچنین از خواب بلافاصله بعد از صرف غذا بپرهیزند و بین غذا و خواب حدودا یک ساعت و نیم فاصله بیندازند، تحرک، ورزش، استراحت و خواب باید در حد متوسط بوده و حمام روزانه با آب ولرم انجام شود.
بلغمی مزاج‌ها
وی بیان کرد: روزه برای افراد با مزاج سرد و تر که در تصور عوام به بلغمی‌مزاج معروف هستند، بسیار مفید است و بسیاری از بیماری‌های سرد که در تن این افراد به وجود می‌آید، به‌واسطه روزه گرفتن درمان می‌شود همچنین روزه‌داری این افراد به از بین رفتن چاقی و دفع سموم در بدن نیز کمک می‌کند.
تکلو خاطرنشان کرد: استفاده از غذاهای مقوی و خون‌ساز در مقدار کم، جویدن کامل غذا، مصرف شربت عسل در فاصله افطار تا سحری و مصرف نمک معدنی یا دریا در غذاها مفید است.
وی اضافه کرد: این افراد باید از خوردن میوه همراه غذا و مصرف توأم غذای خام و پخته و پرخوری، مصرف مواد سرد مانند ماست و ترشی‌ها همراه غذا، استفاده از خواب زیاد در طول روز اجتناب کنند همچنین برای جلوگیری از سستی و کسالت در طول روز تحرک و ورزش باید در حد اعتدال انجام دهند.
عطش را چگونه رفع کنیم؟
این متخصص طب‌سنتی با اشاره به اینکه روزه‌داری و گرسنگی باعث افزایش صفرا در بدن می‌شوند که پیامدهایی مانند عطش به‌صورت کوتاه‌مدّت و لاغر شدن در میان‌مدّت و بلندمدّت را به دنبال دارد، گفت: افراد لاغر و به‌ویژه لاغرهای گرم‌مزاج که بدن کم آب‌تری دارند، نسبت به این مشکلات حساس‌تر هستند و به همین جهت باید مراقبت بیشتری داشته باشند.
این متخصص طب سنتی پرخوری در سحر را یکی از عوامل تشنگی در طول روز عنوان و اعلام کرد: از بهترین روش‌ها برای کاهش تشنگی می‌توان به استفاده از خوراکی‌های با طبع خنک یا سرد معروف به ضدصفرا استفاده کرد چرا که حرارت کبد را کاهش می‌دهد؛ مانند شربت خاکشیر که از قدیم هم در این ماه مبارک، مورد اقبال ایرانی‌ها بوده است همچنین اضافه کردن چند قطره آب لیموترش تازه یا آبلیمو، تأثیر شربت خاکشیر را افزایش می‌دهد، اضافه کردن کمی تخم شربتی یا تخم ریحان به این‌گونه شربت‌ها، به کاهش ضعف روزه‌داری هم کمک شایانی می‌کند.
وی با بیان اینکه حلیم، کله‌پاچه و ماهی از جمله غذاهایی هستند که تشنگی را زیاد می‌کنند، خاطرنشان کرد: از مصرف غذاهای سرخ‌کردنی و بسیار چرب، شور، شیرین، تند با ادویه فراوان بهتر است اجتناب شود همچنین مصرف ادویه، فلفل و سیر در غذاهای این ماه و به‌ویژه سحر بهتر است کاهش یابد.
تکلو با بیان اینکه چای، قهوه و کاکائو به علت خاصیت ادرارآوری خود می‌توانند تشنگی را افزایش دهند، گفت: کسانی که دارای طبع بسیار گرمی هستند هنگام سحر، به ویژه پس از خوردن غذاهای چرب کمی آب‌غوره یا سرکه با آب مخلوط کرده و میل کنند.
وی با اشاره به اینکه مصرف زیاد گوشت قرمز موجب افزایش صفرا و تشنگی می‌شود البته افرادی که سابقه کم‌خونی، ضعف و یا افت فشارهای مکرر دارند از این قاعده مستثنا هستند، برای کاهش تشنگی توصیه کرد: عرق کاسنی و شاه‌تره را به نسبت مساوی مخلوط کرده و در یخچال گذاشته در فاصله افطار تا سحر به‌جای آب مصرف کنید.
وی خاطرنشان کرد: چنانچه بین افطار تا سحر دو یا سه لیوان از شربت عسل و آب‌لیموی طبیعی استفاده شود، رطوبت کافی برای بدن تأمین شده و کمبود آب بدن و افزایش حرارت و غلبه تشنگی در اثر روزه‌داری پیش نخواهد آمد.
تکلو با بیان اینکه اگر روزه‌دار در وعده سحر از غذاهای خام مانند آب عسل، مغزهای خام، میوه‌ها، خرما، زیتون، خشکبار، جوانه‌ها و … استفاده کند، دچار تشنگی نمی‌شود، اظهار کرد: کسانی که در طول روز بدنشان داغ می‌شود و دچار عطش شدید شده، می‌توانند هر شب یک قاشق مرباخوری پودر تخم گشنیز را در نصف لیوان آب‌غوره بی‌نمک ریخته، آن را در یخچال گذاشته و سحر آن را صاف و آب‌غوره را کم کم میل کنند.
وی با اشاره به اینکه دوش گرفتن در طول روز باعث کاهش حرارت بدن می‌شود، گفت: البته بهتر است از آب ولرم استفاده شود چرا که آب سرد باعث تنگ شدن منافذ پوستی و اقتباس گرما در بدن می‌شود که عملا بدن داغ‌تر می‌شود.
وی به کسانی که به هر علت دچار تشنگی شدید در این ماه می‌شوند، توصیه کرد: بعد از نماز ظهر و عصر دوش گرفته و ساعتی را در مکانی خنک استراحت کنند، پس از برخاستن از خواب، خواهند دید که چندان اثری از آن تشنگی باقی نمی‌ماند، گرچه این کار ممکن است ضعف ناشی از گرسنگی را افزایش دهد اما توصیه می‌شود از دوش گرفتن با آب خیلی گرم پرهیز کنید چرا که باعث افزایش تشنگی و ضعف می‌شود.
تکلو با بیان اینکه مصرف آب یخ ابتدا و در ظاهر تشنگی را فرو می‌نشاند اما در نهایت باعث تشدید تشنگی می‌شود، افزود: از خوابیدن بلافاصله بعد از سحری، به‌ویژه اگر غذاهای با طبع گرم مصرف‌شده باشد، باید پرهیز شود اما خواب قبل از اذان ظهر رطوبت مناسبی برای بدن فراهم می‌کند و باعث افزایش نشاط در انجام اعمال عبادی نیز می‌شود.
وی بیان کرد: استفاده از میوه‌های آبدار و خنک مثل هندوانه، خیار، هلو، آلبالو و … و غذاهای لعاب‌دار مانند کدو، شیر و فرنی و سبزی‌هایی مثل کاهو و خرفه هم به کاهش تشنگی کمک می‌کند.
این متخصص طب‌سنتی خاطرنشان کرد: یکی از علل شایع تشنگی‌های کلافه‌کننده و خشکی دهان روزه‌داران، وجود انواع سینوزیت و آلرژی و ترشّحات پشت حلقی ناشی از آنهاست که با جذب آب حفره دهانی باعث بوی بد و تشنگی ناراحت‌کننده می‌شوند بنابراین توصیه می‌شود این افراد در طول روز از فعالیت غیرضروری و ورزش، حمام داغ و سونا و … اجتناب کنند.
وی با بیان اینکه داروهای خشک‌کننده مثل آنتی‌بیوتیک‌ها تشنگی را افزایش می‌دهند، گفت: افرادی که چاره‌ای از استفاده آنها ندارند، سعی کنند تا حد ممکن از مصرف آن در وعده سحر دوری گزینند.
آداب خوابیدن در ماه رمضان از نگاه طب‌سنتی
این کارشناس طب سنتی با بیان اینکه مشکل روزه‌داران به هم خوردن ساعات خواب است، گفت: این مسأله از یک سو به علت بیدار شدن زودهنگام در سحر و از جهت دیگر به خاطر ضعف و خستگی فرد در نتیجه روزه‌داری است.
وی با اشاره به اینکه خواب زیاد پـس از اذان صبح یا در طول روز، نه تنها کمکی به کم شدن ضعف روزه‌دار نکرده بلکه آن را تشدید می‌کند، خاطرنشان کرد: بهتر است سه ساعت بعد از افطار و شام بخوابید تا به‌راحتی برای سحر بیدار شوید.
تکلو با بیان اینکه بهتر است افراد بعد از مصرف سحری تا پیش از هضم غذا نخوابند، عنوان کرد: خوابیدن بلافاصله بعد از میل غذا باعث نداشتن خواب خوب و راحت می‌شود چرا که غذا به خوبی هضم نشده و مشکلاتی از جمله بوی بددهان را ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه برای خواب باید مکان نسبتاً خنکی انتخاب شود، افزود: بیدار ماندن از افطار تا سحری موجب خشکی بدن به ویژه مغز شده و بدن را ضعیف می‌کند همچنین خواب روز نمی‌تواند جایگزین خواب شب شود.
تکلو با بیان اینکه برای خواب میانه روز بهتر است و باید مکان تاریکی انتخاب شود تا نور محیط باعث اختلال در خواب نشود، یادآور شد: افرادی که شب‌ها دچار بی‌خوابی می‌شوند، از دمنوش گل‌گاوزبان و لیموعمانی یا شربت بیدمشک و گلاب استفاده کنند.
راهکاری برای رفع یبوست
این متخصص طب‌سنتی تصریح کرد: بسیاری از روزه‌داران در ماه مبارک رمضان، دچار یبوست می‌شوند یا یبوستی کـه از قـبل داشته‌اند، تـشدید می‌شود، به‌نحوی‌که عــوارض یـبـوسـت، مـثل کسالت، بی‌اشتهایی، کاهش تمرکز و حافظه، کج‌خلقی، بواسیر، خونریزی یا دردهای مقعدی و مانند آنها به سراغشان می‌آید. علت بروز یبوست در روزه‌داری، کاهش آب بدن، کاهش حرکات دستگاه گوارش و مصرف زیاد غذاهایی مثل برنج است.
وی برای پیشگیری و درمان یبوست در ماه مبارک رمضان توصیه کرد: بهتراست از غذاهای یبوست‌زا مثل برنج، ماکارونی، موز، بسیاری از لبنیات و … کمتر استفاده شود همچنین خوب جویدن غذا، صرف غذا در آرامش، مصرف کافی میوه و سبزی، پرهیز از غذاهای کارخانه‌ای، ورزش معتدل و فعالیت متناسب، اجابت مزاج در مواقع ضرورت از دیگر موارد جلوگیری از این بیماری است.
چگونه افطار کنیم؟
این متخصص با بیان اینکه با توجه به حرارت زیادی که معده در پایان روزه هر روز پیدا می‌کند، شروع افطار با آب سرد بسیار مضر و حتّی خطرناک است، تأکید کرد: در این حالت معده دچار انقباض شدید می‌شود که این امر، ضعف معده و بروز مشکلات مختلف گوارشی را در پی دارد.
وی ادامه داد: به علت بالا بودن حرارت معده، استفاده از آب جوش یا نوشیدنی‌های داغ هم چندان مناسب نیست بنابراین همچنان که در احادیث آمده است، اگر می‌خواهید روزه خود را با آب‌باز کنید باید از آب ولرم استفاده کنید.
تکلو خاطرنشان کرد: کبد در هنگام افطار تمایل زیادی به جذب موادغذایی دارد که در این میان چون قندها بیشترین چیزی هستند که طول روزه‌داری مصرف می‌شوند، تمایل کبد به جذب شیرینی بیشتر است اما این قند باید به‌آسانی هضم و جذب شود و انرژی از دست‌رفته را به‌سرعت جبران کند و این همان چیزی است که با خوردن شیرینی‌های طبیعی به‌دست می‌آید. به‌این‌ترتیب اشتهای شخص نیز کنترل می‌شود و پرخوری، کمتر پیش می‌آید پس از خرما، کشمش، عسل و سایر شیرینی‌های طبیعی می‌توان استفاده کرد.
وی یادآور شد: این اشتباه است که بلافاصله پس از اذان مغرب با خوردن مقدار زیادی آب، تشنگی خود را رفع کنیم چرا که این کار خطرناک بوده و درددل را به دنبال دارد و به‌جای این کار بهتر است ابتدا مقدار کمی آب را به‌آرامی و جرعه و جرعه میل کنید و بعد یک خوراکی ساده مثل کمی نان خورده و اگر خواستید بعد از آن نیز کمی آب بخورید تا عطشتان برطرف شود.
وی با اشاره به اینکه غذای افطار باید هضم و جذب آسانی داشته باشد تا به هنگام وعده سحر، بدن برای دریافت وعده جدید آماده باشد، اظهار کرد: برای این منظور انواع آش‌ها، حلیم‌ها، فرنی‌ها و … توصیه می‌شود همچنین نان، پنیر تازه به مقدار کم به همراه سبزی‌خوردن و مغز گردو و چند عدد خرما و یا یک خوشه انگور رسیده و شیرین نیز برای افطار کردن مناسب است.
تکلو به افرادی که به خوردن شام عادت دارند، پیشنهاد کرد: فاصله بین افطار و شام به نحوی تنظیم شود که هنگام صرف شام، خوراکی‌های افطار از معده عبور کرده باشد. به این جهت بهتر است در افطار به حداقل خوراکی‌های سهل‌الهضم مانند چند دانه خرما اکتفا شود.
