سناریوی جدید اصلاح طلبان

۳۶۱ درجه ایران ، اصلاح طلبان که پس از شکست در دو انتخابات مجلس یازدهم و ریاست جمهوری سیزدهم دچار انزوای سیاسی شدند، برای خروج از این انزوا مشغول ارائه ساختارشکنانه ترین پیشنهادها از جمله تغییر قانون اساسی هستند.

محمد خاتمی موسوی خوئینی ها میرحسین موسوی حسن روحانی و…. در اظهارات اخیر خود یک محور مشترک داشتند و آن القای انحراف نظام از مسیر حضرت امام خمینی (ره) و اصول اولیه انقلاب بود. رهبران جریان اصلاحات با ارائه تصویری از خود به عنوان مدافع راه امام (ره) شرایط سیاسی کنونی را در تضاد با خواست مردم در اوایل انقلاب معرفی کرده و مدعی هستند جمهوریت نظام به حاشیه رفته است.

با توجه به نکات یادشده به بررسی برخی از کدهای رصدی مهم که نقطه آغاز برخی تحلیل ها بوده خواهیم پرداخت:

“محمد خاتمی: از مسیر امام منحرف شده ایم”

محمد خاتمی که اخیرا با انتشار پیامی به مناسب چهل و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مدعی انحراف جمهوری اسلامی از جمهوریت و اسلامیت مدنظر مردم در اوایل انقلاب شده بود و عنوان کرده بود رویکرد جمهوری اسلامی خلاف وعده ها و انتظار و خواستی بود که میثاق ملی بر آن قرار گرفته بود این مواضع را بار دیگر دوشنبه شب ۱۷ بهمن ماه در مرقد امام خمینی (ره) در حضور اعضای مجمع روحانیون مبارز تکرار کرد.

محمد خاتمی طی سخنانی در این مراسم گفت من عظمت امام را از این جهت که بنیان گذار جمهوری اسلامی است میدانم. جمهوری به همان معنا که در دنیا هست و اسلامی هم به شکلی که در آستانه انقلاب معرفی و بر اساس آن از مردم رأی گرفته شد.

وی بابیان اینکه «امروز نمیدانیم آیا باید به خاطر پیروزی انقلاب جشن بگیریم و خوشحال باشیم یا آنکه به خاطر انحرافی که در مسیر آن ایجاد شده عزادار باشیم؟! اظهار داشت باید مشخص کنیم که امروز از چه چیزی دفاع میکنیم.

خاتمی با اشاره به اینکه آنچه در ۱۲ فروردین به آن رأی داده شد جمهوری اسلامی بود اظهار داشت: البته جمهوری اسلامی دارای ابهام است حقیقت اسلام مشخص است ولی اسلام در عرصه اجتماعی باید به صورتی باشد که بتواند با جمهوریت سازگار شود ولی متأسفانه آنچه اتفاق افتاد چیز دیگری بود.

خاتمی با اشاره به اینکه امام پیشنهاددهنده جمهوری اسلامی بودند تصریح کرد: معتقدم جمهوری اسلامی میتواند برآورنده نیازهای زمان ما خواسته های مردم و گشاینده راهی به سوی یک زندگی بهتر باشد که این ملت مستحق آن است. امیدوارم خدای متعال ما را در دفاع از امام یا لااقل اعلام این امور که امام را با کدام موضع می شناسیم و اینکه ایشان و مردم چه میخواستند و اگر از آن مسئله انحرافی پیدا شده باید چه کار کنیم که از آن انحراف نجات پیدا کنیم موفق کند تا بتوانیم در جهت مرضی رضای خودش و مصلحت ،مردم کشور و جامعه عمل کنیم. معتقدم میتوانیم آرزوهای یاد شده را از مبانی امام استخراج کنیم چراکه امور چندان پوشیده ای نیست.

خاتمی با بیان اینکه دیگران سعی میکنند روال و روشی که خودشان اتخاذ کردهاند را به نحوی منتسب به امام کنند اظهار داشت: امام همان کسی است که جمهوری اسلامی را پیشنهاد داده و مردم هم به آن رأی داده اند، ولی در عمل آنچه رخ داد انحراف از آن مسیر است.

محمد موسوی خوئینی ها: به علت بی عرضگی اعتماد مردم را از دست داده ایم

در مراسم حرم مطهر امام خمینی محمد موسوی خوئینی ها نیز در سخنانی گفت اعتماد مردم را به علت بی عرضگی از دست داده ایم. وی اظهار داشت: بنده و امثال بنده مثل فرزندان پدری هستیم که از دنیا رفته و یک ثروت عظیم هم در اختیار بچه هایش گذاشته و ما بی عرضه ها فکر کردیم این ثروت عظیم دیگر کار می خواهد چه کند؟ همین که هست از یک گوشه اش میخوریم.

وی افزود: این مردم و اعتماد مردم نقطه اصلی و مرکزی قدرت امام بود و ما این را از دست داده ایم. یعنی در اثر بی عرضگی ما این اعتماد مردم را از دست داده ایم و به یک چیزهایی چسبیده ایم که فکر میکنیم آنها خیلی مهم است.

دبیرکل مجمع روحانیون مبارز بابیان اینکه خیلی ها به اصول کار توجه نکردند و اصول از دست رفت مدعی شد: امروز اعتماد مردم خیلی شکننده شده است و وضع دنیای مردم خوب نیست وی با اظهار این عقیده که از سوی دیگر وضع دین هم خوب نیست. من گمان میکنم ما خوب نفهمیدیم که اصول اساسی امام برای اداره کشور چه بود و لذا به امور حاشیه ای چسبیدیم و آن اصول از دست رفت.

موسوی خوئینی ها با طرح این ادعا که راه امام را ادامه ندادیم گفت به سرخوشی آن همه محبوبیت ثروت و سرمایه که امام ایجاد کرده بود زمان را گذرانده ایم و اصولی را که امام بر اساس آنها موفق شد آن کار عظیم را انجام بدهد و آن اعتماد را در مردم ایجاد کند، انگار کنار گذاشتیم و فراموش کردیم».

حسن روحانی نیز در حاشیه حضور در راهپیمایی ۲۲ بهمن با اشاره به اینکه امام خمینی انقلاب اسلامی را با انتخابات تکمیل کرد، اظهار داشت: استواری امروز نظام اسلامی نتیجه تقویت جمهوریت و اسلامیت است که پشتیبان رای و نظر مردم است.

روحانی تاکید کرد انقلاب به هیچ گروه و جناحی تعلق ندارد متعلق به آحاد مردم است و با اتحاد و انسجام و احترام به افکار گوناگون و شنیدن صدای مردم بقای انقلاب تضمین می.شود نگذاریم اقلیتی قدرت طلب اکثریت را کنار بزنند که آن روز پایان انقلاب خواهد بود.

مجید انصاری در برنامه حضور گفت: یک عده که به نظرم اکثریت هستند احساس میکنند که ایران قرار نبود این گونه اداره شود. اگر ما طبق آرمانهای امام و شهدا و انقلاب اسلامی پیش رفته بودیم امروز ایران باید کشور اول اقتصادی، فناوری، زندگی، آبادانی پیشرفت و علم میبود.

این عضو مرکزیت مجمع روحانیون میزان رأی ملت است را شاه بیت اندیشه سیاسی حضرت امام (ره) دانست و تأکید کرد: شورای نگهبان باید این اندیشه را به رسمیت بشناسد و ببینند ملت چه میخواهند ما کارگزاران ملت هستیم ما ارباب شده ایم و مردم شده اند رعیت. به اراده مردم و خواست آنان احترام بگذاریم کشور را با یک صدا نمیشود اداره کرد تکثر را به رسمیت بشناسیم و در اداره کشور ،عقل دانش و تجربه را به کار بگیریم.

محمدرضا عارف هم در پیامی به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران بابیان اینکه رهبر فقید انقلاب با حاکمیت یکدست مخالف بودند سرنوشت حاکمیت یکدست را به بن بست رسیدن کشور دانست و تاکید کرد: احیای جمهور در جمهوری اسلامی روزآمد با اتکا به قوانین کارآمد و مورد قبول اکثریت مردم نیازمند تدابیر و تصمیماتی است که نمایندگان جمهور در شرایطی آرام و منطقی و از معبر گفت وگو اتخاذ نمایند.

عارف با پیشنهاد گفتگوی ملی گفت: امروز گفت وگوی ملی که در برگیرنده گفت وگوی بین مردم و حاکمیت و بین جریان های مختلف است میتواند یکی از راهکارهای مؤثر برای عبور از بحرانها و چالشها باشد. محمدرضا عارف مدعی شد: زندگی در استمرار این وضعیت مبهم و افق نگران کننده علاوه بر آنکه به تشدید مخاطرات راه خواهد برد، زمینه دخالتهای دشمنان ایران را فزونی خواهد بخشید و آسیب پذیری همه جانبه ی کشور مردم و حاکمیت را تشدید خواهد کرد.

علی ربیعی در گفتگو با شفقنا ۲۱ بهمن اظهارات و مواضع اخیر محمد خاتمی را تکرار و عنوان میکند تا پایان جنگ تحمیلی، جامعه از ما پذیرفته بود که در ایران یک انقلاب بزرگ صورت گرفته و منافع برخی از کشورها در منطقه و جهان را به خطر انداخته و طبیعتاً جهان با ایران دچار تعارض شده است لذا بسیاری از مشکلات و مسائل توجیه و پذیرفته می شد، اما شاید پس از آن نتوانستیم در برخی از مسائل به خصوص مطابق آنچه قول داده بودیم و شعارهای اول انقلاب بسیاری از اتفاقات را رقم بزنیم.

ربیعی همچنین در بخشی دیگر از اظهارات خود همانند مجید انصاری مدعی می شود مسائلی مانند “میزان” رأی ملت “است دچار اختلال شده است. ربیعی با طرح این ادعا که حذف یک جریان سیاسی موجب حذف مردم از صحنه انتخابات شد عنوان میکند. انتخاب در سال اول پیروزی انقلاب نماینگر آزادی و حق انتخاب گری در امور سیاسی کشور بود به مرور نزاع های سیاسی داخلی و تمایل به خلوص گرایی یک جریان، ابتدا باعث حذف فعالان سیاسی و اجتماعی با مشربهای مختلف از صحنه انتخاباتی شد و در نهایت منجر به حذف بخش زیادی از مردم از صحنه انتخاباتی شد که نمود آن را در دو انتخابات اخیر مجلس و ریاست جمهوری مشاهده کردیم.

عباس عبدی طی یادداشتی در روزنامه اعتماد ۱۶ بهمن با طرح این ادعا که مهمترین سرمایه و میراث این انقلاب که ایجاد اعتماد به نفس نزد مردم و جوانان بود اکنون چون برف در تابستان سوزان آب و تبخیر شده است فروکش کردن اغتشاشات اخیر را موجب کاهش اعتماد به نفس در نزد مردم خواند و گفت: حرکت اعتراضی اخیر که میرفت این اعتماد به نفس را زنده کند با سدهایی مواجه شد که شاید حکومت ایجاد این سدها را موفقیت بداند ولی اصلا چنین نیست، چون ناامیدی را در جامعه رواج میدهد. دود این وضعیت به چشم کلیت جامعه و حکومت خواهد رفت.

وب سایت جماران نیز طی گزارشی در راستای خط رسانه ای اصلاح طلبان و اظهارات محمد خاتمی نوشت: امام در بیانات متعددی جمهوری را همان جمهوری ای معرفی کرد که در دیگر جوامع و کشورهای برخوردار از دموکراسی وجود دارد و مسلم است که قوام جمهوریت به رأی آزاد ملت و یکا یک شهروندان است که این دستاورد به احزاب و تشکل های آزاد و نیز رسانه های آزاد و مستقل نیاز دارد.

در این میان روزنامه جمهوری اسلامی در هفته های اخیر تقریبا هر روز در گزارش ها و مقالات خود خط القایی انحراف نظام از آرمان های اولیه انقلاب را دنبال کرده است. این روزنامه در گزارش ۱۶ بهمن خود نوشت: مرگ یک نظام مردمی زمانی فرا میرسد که از مردم جدا شود و مردم هیچ احساس تعلق خاطری به آن نداشته باشند. مردم اگر با نظام باشند، قطعاً میماند و اگر با آن نباشند بدون آنکه نیازی به اقدام براندازانه از خارج باشد، سقوط خواهد کرد .

در گزارش ۱۹ بهمن روزنامه جمهوری اسلامی آمده است: تجدید نظر اساسی در شیوه حکمرانی یعنی تمام مقولاتی را که گرفتار سیاست بازی کردیم به مسیر اخلاق برگردانیم فقط با این تجدید نظر است که میتوانیم از نظام جمهوری اسلامی حفاظت کنیم و اجازه ندهیم دیگران تاریخ را به زیان این دستاورد بزرگ ورق بزنند.

این روزنامه در گزارش ۲۰ بهمن خود نیز با طرح این ادعا که با زاویه گرفتن های ریز و درشت از اهداف و لغزش های مکرر در مسیر راه را گم کردیم و امروز در این وادی قرار گرفتیم خواستار بازگشت کسانی که آنها را صاحبان اصلی انقلاب معرفی کرده به قدرت شد و نوشت بدون شک این وضعیت حاصل به فراموشی سپردن ،عدالت قانون گریزی اخلاق، ستیزی منفعت طلبی، نفرت پرکنی ها، سیاست بازی ها و حرکت های ضد فرهنگی بود که در ۴۴ سال گذشته در شیوه حکمرانی حاکمان ایجاد شد و این انقلاب را از طراوت مورد انتظار انداخت و اکنون هم راه درست این است که با بازبینیهای مناسب و نوسازی های شایسته از این انقلاب حفاظت کرده و اجازه ندهیم صاحبان اصلی انقلاب از مشارکت در اداره کشور بازبمانند.

تحلیل و نظریه

رصد اظهارات رهبران و چهره های اصلاح طلب در روزهای اخیر نشان میدهد که آنها در چهل و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب یک گزاره القایی مشترک تاکید داشتند و آن هم طرح ادعای انحراف نظام از مسیر امام (ره) و ارزشها و خواسته های مردم در اوایل انقلاب است. سران اصلاحات با تاکید بر این گزاره سعی میکنند:

(۱) خود را مدافع راه امام و ارزشهای انقلاب معرفی کنند و جریان حاکم را جریانی انحرافی تصویرسازی کنند چنانکه خاتمی عنوان می کند: امروز نمیدانیم آیا باید به خاطر پیروزی انقلاب جشن بگیریم و خوشحال باشیم یا آنکه به خاطر انحرافی که در مسیر آن ایجاد شده عزادار باشیم؟!

(۲) سعی در تفهیم این گزاره دارند که مسیر نظام برخلاف نظر امام خمینی (ره) بعد از پایان جنگ تحمیلی که به اقتضای زمان شرایط اضطراری و امنیتی در جامعه حاکم بود به سمت حاکمیت قانون و تعیین حق سرنوشت توسط مردم تغییر جهت نداد بلکه فرعیات بر اصول اساسی انقلاب رجحان داده شد و این رویکرد که در آن جمهوریت انقلاب به حاشیه رانده شده است همچنان نیز ادامه دارد.

(۳) از دیگر محورهای تاکیدی سران اصلاحات القای حذف و یا به حاشیه رفتن مردم / جمهور از عرصه تصمیم گیری نظام است. اصلاح طلبان با تکرار و بازخوانی نقش مردم در پیروزی انقلاب و جایگاه مردم در اندیشه سیاسی حضرت امام رویکرد فعلی حاکمیت را در تضاد با اندیشه امام معرفی میکنند.

اما آنچه در خصوص هدف سران اصلاحات از طرح موارد فوق میتواند گفت اینکه تقریبا همه آن ها به نوعی رویکرد حاکمیت و به طور خاص شورای نگهبان در انتخابات سال ۹۸ و سال ۱۴۰۰ را مورد اشاره قرار داده و آن را به گفته خود نقطه آغاز انحراف نظام از آرمان های اولیه انقلاب معرفی میکنند و ابراز امیدواری میکنند رویکرد نظام در انتخابات پیش رو متفاوت از انتخابات اخیر باشد.

در واقع آنچه روشن و مبرهن است اهداف سیاسی و جناحی سران جریان اصلاحات از طرح موارد فوق است تا به بهانه احیای آرمان های امام و انقلاب، نظام و شورای نگهبان را برای بازگشت اصلاح طلبان به قدرت تحت فشار قرار دهند چراکه ظاهرا بیشترین نگرانی آنها از موفقیت اصولگرایان در مجلس و دولت است و اینکه جامعه و حاکمیت به تکرار یکدست بودن بار دیگر اعتماد کند.

اصلاح طلبان که پس از شکست در دو انتخابات مجلس یازدهم و ریاست جمهوری سیزدهم دچار انزوای سیاسی شدند، برای خروج از این انزوا مشغول ارائه ساختارشکنانه ترین پیشنهادها از جمله تغییر قانون اساسی هستند.

بیانیه اخیر میرحسین موسوی فارغ از در نوردیدن حدود سیاسی رسمی، اصلاح طلبان را دچار شوک و تناقضی بزرگ کرد در واقع دوری از قدرت رسمی اصلاح طلبان را بیش از پیش رادیکال کرده است به این امید که بتوانند از معبر تندروی و ارائه نسخه های بعید و خارق عادت جانی دوباره به بدنه اجتماعی خود دهند.

مروری بر بیانیه ها و اعلام مواضع چهره ها و نهادهای شاخص اصلاح طلبی طی ماه های اخیر گواهی می دهند که جریان اصلاحات عملاً از ماهیت و اصالت ادعای خود یعنی تلاش برای کنشگری در چارچوب جدا ساخته و حاملان اصلاح طلبی را به ضد ساختار تبدیل کرده است.

در کنار مواضع رادیکال اصلاح طلبان در ماه های گذشته بیانیه اخیر میرحسین موسوی و سپس بیانیه محمد خاتمی که در مرقد امام (ره) نیز آن مواضع را به نوعی تکرار کرد و همچنین مواضع اخیر موسوی خوئینی ها مورد توجه رسانه ها و فعالان سیاسی داخلی و خارجی قرار گرفت میرحسین موسوی در بیانیه خود خواستار تهیه پیش نویس قانون اساسی جدید تشکیل مجلس موسسان و همه پرسی برای تصویب آن شد و بدین شکل عبور از نظام جمهوری اسلامی را تئوریزه کرد.

خاتمی نیز در در ادبیاتی مشابه اما کمی متفاوت اصلاحات ادعای خود را مسدود ارزیابی کرد که به زعم او به صخره ستبر بن بست برخورد کرده است. خاتمی در مهمترین فراز بیانیه خود و بر خلاف موسوی اصلاحات مدنظر خود را منوط به تغییر و اصلاح قانون اساسی ندانست و در عین حال تاکید کرد که اصلاحات با بازگشت به روح قانون اساسی موجود قابل حصول است.

هرچند خاتمی در زمینه موضوع تغییر قانون اساسی موسوی را همراهی نکرد اما روح حاکم بر بیانیه های مزبور القا کننده ناامیدی در تمام شئون و تاریک تصویر کردن آینده کشور بود. این دو بیانیه و سکوت و همراهی اصلاح طلبان با آنها در شرایطی است که آنها نسبت به مسائلی همچون رویکرد صبورانه دستگاه قضا در قبال ناآرامی ها و عفو عمومی اخیر رهبر انقلاب سکوت کردند و صرفاً با پررنگ کردن کاستی ها به دنبال انتفاع سیاسی هستند.