حال و هوای «شو چله» لرستانی‌ها
هر خطه از سرزمینمان دارای آداب و رسوم قدیمی و خاطره‌انگیزی است که با گذشته زمان سینه به سینه به ما رسیده است.
به گزارش خبرنگار ۳۶۱ درجه ایران، بر اساس اسناد تاریخی شب یلدا در میان اقوام مختلفی با آیین خاصی برگزار می‌شده است به طوریکه بسیاری از باستان‌شناسان قدمت آن را به هفت هزار سال پیش می‌دانند. آنها ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ را به استناد گرفته اند و بر این باورند که تا ۷۰۰۰ سال پیش نیز میتوان آیین مربوط به شب یلدا را رصد کرد. با تمام این تفاسیر چیزی که به عنوان شب یلدا به رسمیت شناخته شده است به ۵۰۰ سال پیش از میلاد برمیگردد و تاریخ وارد شدن آن به تقویم رسمی ایرانیان باستان به زمان داریوش یکم مربوط می‌شود تقویمی که شامل گاهشماری مصری ها و بابلی ها است.
خرم آبادی‌ها یا در کل بگوییم لرستانی‌ها به شب یلدا «شو چله» یا «توک چله» و «اول قهاره» می‌گویند. شب یلدا در میان مردم استان لرستان با آیین و رسوم کهنی سپری می‌شود که سینه به سینه به نسل جدید منتقل شده است. در این استان مردم لرزبان و لک زبان این شب را بهانه ای برای دور هم جمع شدن ها، احترام به بزرگترها و فراموش کردن مشکلات روزانه می‌دانند. جوانترها و کودکان لرستانی می‌دانند که طبخ غذایی ویژه همراه با تنقلات و انواع خوراکی‌ها و شیرینی‌های محلی همچنین اجرای آیینی‌های خاص از سوی بزرگترها، گرد هم جمع شدن اهل فامیل در طولانی‌ترین شب سال آن هم در هوای سرد و زیرکرسی پدربزرگ و مادربزرگ فرصتی است که فقط سالی یکبار تکرار می‌شود.
مردم میهمان نواز لرستان اعتقاد زیادی به صله رحم در چنین شب دارند و بر همین اساس هم در شو چله به منزل هم سر می‌زنند و به اصطلاح شب‌نشینی می‌کنند. در چنین شبی رسمی به نام کاسم سا اجرا می‌شد که به معنی یکی شدن سفره و دیگ اهالی و خویشاوندان است و اهل فامیل را به بهانه تناول غذا در کنار هم جمع می‌کند.
در شب یلدا لرستانی‌ها همچنین تازه عروس‌ها و زوج‌های جوان به منزل بزرگترها دعوت می‌شوند و با دریافت هدایا پای خاطرات قدیمی‌تر می‌نشینند.
شام مخصوص شب یلدای مردم لرستان کباب است که با گوشت گوسفند یا بوقلمون طبخ می‌شود. اگرچه روستانشینان ذائقه‌شان با گوشت گوسفندی بیشتر سازگار است و برای چنین شبی از ماه‌ها قبل گوسفند ذبح می‌کنند و به تکنیک و روش‌های خاص خود آن را خشک و طعمدار می‌کنند تا شب چله یا به اصطلاح خودشان شو چله با کباب خوشمزه پذیرای میهمانان و فرزندان باشند.
زنان لرستانی می‌دانند که شو چله بدون تنقلات و خاطره‌گویی‌ها سپری نخواهد شد و از آنجا که نوه‌ها و فرزندان از ماه‌ها قبل انتظار این ضیافت را میکشند، مجمع‌های قدیمی را با میوه‌هایی چون انار و تنقلاتی مثل پسته، گندم برشته، گردو، گندم شادونه، نخودچی، بادام، فندوق، کشمش، قلنگ، انجیر خشک و… پر‌کنند. آنچه سفره تنقلات مادران لرستانی را خاص می‌کند کلوچه محلی و گندم شیره یا گندم برشته‌ای است که در هیچ کجا پیدا نمی‌کنید. بانوان لرستانی گندم مرغوب را تهیه کرده و آن را در زعفران و شیرو چند ادویه مخصوص می خوابانند و بعد خشک می کنند و بعد در تابه ای ریخته و با حرارت ملایم برشته می کنند، این گندم برشته و ترد را با دیگر آجیل ها مخلوط کرده و آجیل مخصوص شب یلداشان را آماده می‌کنند.
اگر بخواهیم به آیین خاص از این خطه اشاره کنیم باید به رسم آویزان کردن شال و قاشق زنی بپردازیم. نوجوانان و جوانان لرستانی با تاریک شدن هوا به پشت‌بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می‌کنند و با سردادن شعر «امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره» از صاحب‌خانه می‌خواهند تا تنقلات شب یلدا یا میوه را در شال آنها بریزد. پس از آن صاحب‌خانه به واسطه وسع مالی و چیزهایی که در خانه داشت چیزی را درون شال‌هایی که از پشت‌بام آویزان شده می ریزد.
یکی از رسوم کهن لرستانی‌ها در شب چله فال «چهل سرود» که در کنار شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی پس از سالها از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. در این بخش از شب یلدا لرزبانان اشعار چهل سرود لکی را می‌خوانند و از اسطوره‌های قدیمی این سرزمین می‌گویند و به همین علت هم میتوان یلدا را شب بازخوانی تاریخ لرزبانان هم دانست.
شوچله یکی از مهم‌ترین محافل برای نقالان است تا داستان های حماسی و پهلوانی را بخوانند. نقالان محلی به واسطه سالها تکرار داستان‌های مختلف می‌دانند کجای داستان برای شنونده هیجان انگیز بوده و چگونه می توانند این لحظه را مهیج تر کنند. ایجاد وقفه در نقل و کش دادن موضوع، بالا و پایین آوردن و لرزاندن صدا، به خصوص دست برهم زدن و پا بر زمین کوفتن و در کل نگهداشتن شنونده در حالت تعلیقی مطبوع، از مهارت های خاص نقالان محلی لرستان است که صبر و طاقت را از شنونده و کم‌سن ترها می‌گیرد.
لرستانی‌ها شب یلدا را با لبخند و محبت به یکدیگر به صبح می‌رسانند و به استقبال زمستانی سپیدپوش می‌روند.
