اختصاصی| بودجه کافی نیست یا مردم به حال خودشان رها شده‌اند؟
بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، دولت برای کمیته امداد امام خمینی (ره) ۲۵ هزار و ۷۸۱ میلیارد و ۵۳۷ میلیون و ۹۰۰ تومان بودجه پیشنهاد کرده است و برای سازمان بهزیستی ۱۷هزار و ۲۷۷ میلیارد و ۳۳۱میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بودجه در نظر گرفته است.
به گزارش ْ۳۶۱ ایران، پیام اول صبح حالم را گرفته است، «دختری ۲۰ ساله هستم و برای تامین هزینه عمل جراحی پدرم نیاز به کمک دارم و…» روزی چند بار از این پیام ها در صفحات مجازی و گروه‌های دوستانه به چشمم می‌خورد یا خصوصی برایم ارسال می‌شود. کاش می‌توانستم کمک کنم. زیر لب به زمین و زمان ناسزا می‌گویم. خودم کم گرفتاری دارم!
پیام دیگر خبر از رسیدن ماه اردیبهشت و زیبایی‌های این ماه دل انگیز دارد، حالا تلخی پیام قبلی شاید کمی کم شود.
در تمام مسیر تحریریه به دختر ۲۰ ساله ای فکر می‌کنم که برای پول جراحی پدرش دستش را پیش افرادی که نمی شناسد دراز کرده است. خودم را جایش می گذارم و حسابی حالم بد می‌شود. می‌روم سراغ پیام‌های مشابهی که تا به حال دریافت کرده‌ام. بعید نیست یک روز من جای این افراد باشم و مجبور باشم برای تامین هزینه‌های زندگیم پیش آشنا و غریبه درخواست کمک کنم. چند نفر مثل من با دیدن این پیام ها افسرده می‌شوند و همزاد‌پنداری می‌کنند. چند نفر خودشان را برای اینکه نمی‌توانند کمک کنند سرزش می‌کنند؟
موضوع گزارش امروز را پیدا کردم! می‌روم سراغ همین افراد، با شماره‌هایی که گذاشته‌اند تماس می‌گیرم، یا خاموش است یا کسی جواب نمی‌دهد، باید سراغ سازمان‌هایی بروم که متولی کمک به نیازمندان هستد.
کمیته امداد امام خمینی (ره) پاسخگو نیست
اگر نگاهی به لیست سازمان های متولی کمک به محرومین بیندازیم می‌توانیم سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد مستعضفان را از مهم‌ترین این سازمان ها نام ببریم. بودجه این سازمان‌ها با توجه به فعالیت آنها در هر سال مشخص می‌شود. بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، دولت برای کمیته امداد امام خمینی (ره) ۲۵ هزار و ۷۸۱ میلیارد و ۵۳۷ میلیون و ۹۰۰ تومان بودجه پیشنهاد کرده است و برای سازمان بهزیستی ۱۷هزار و ۲۷۷ میلیارد و ۳۳۱میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بودجه در نظر گرفته است.
اما انگار این بودجه برای این دو سازمان کافی به نظر نمی رسد و هنوز تعداد افراد نیازمند در جامعه که تحت پوشش هیچ سازمانی نیستند بسیار زیاد است. برای اینکه بدانیم کمیته امداد امام خمینی (ره) از موضوع نیازمندان رها شده باخبر است یا نه و چه میزان بودجه بیشتر نیاز دارد تا افراد کم توان مالی را تحت پوشش خود قرار دهد با این سازمان تماس می گیریم. ولی متاسفانه با وجود نامه نگاری های اداری و علی رغم وعده مصاحبه این گفت و گو را منوط به یک یا دو ماه آینده کردند.
۱۰ برابر بیشتر بودجه می‌خواهیم
بهزیستی دیگر سازمانی است که چشم بسیاری از نیازمندان به آن است. سازمانی که وعده دستگیری از افراد بی‌بضاعت جامعه را داده است. در گفت‌وگوی اختصاصی ۳۶۱ درجه با «بابک قانعی» مدیرکل دفتر توسعه و نظارت بر مراکز و موسسات غیردولتی سازمان بهزیستی کشور، او می‌گوید: «برای اینکه بتوانیم تمام نیازمندان جامعه را تحت پوشش خود قرار دهیم به چیزی حدود ۱۰ برابر بودجه امروزمان نیاز داریم و این کار تقریبا غیر ممکن است.»
خیریه‌ها خودشان، به اصرار مددجو می‌گیرند
در یک گزارش میدانی یکی از مدیران خیریه اعلام کرد کمیته امداد یا بهزیستی بسیاری از مددجوهای خود را به خیریه ها معرفی می‌کند این در حالی است که بودجه این سازمان‌ها برای پوشش تمام مددجویان خود در نظر گرفته شده است. در حالی که کمیته امداد به این سوال ما پاسخی نداد، مدیرکل دفتر توسعه و نظارت بر مراکز و موسسات غیردولتی سازمان بهزیستی کشور، می‌گوید:« ما مددجو به خیریه ها می‌دهیم، اما به اصرار خودشان! یعنی وقتی صلاحیت شخص مشخص می‌شود و مجوز خیریه صادر شد، خودشان اصرار می‌کنند که مددجوهای خیریه را تحت پوشش بگیرند. ما هم تعدادی از مددجوها را نسبت به نوع فعالیت شخص با نظارت خودمان به خیریه ها ارجاع می‌دهیم.»
خیریه‌هایی که مردم سر از کارشان در نمی‌آورند
بعد از یک روز خسته‌کننده در خانه استراحت می کنم که زنگ تلفن به صدا در می‌آید. صدای نازک، ترجیحا غمگین که با استیصال می‌گوید: «نیازمند جمع‌آوری پول برای یک خانواده فقیر هستیم که از قضا پدر فوت کرده، مادر بیمار و فرزندان مریض هستند.» می پرسم از کجا مطمئن باشم پولی که از طریق من وارد خیریه شما می‌شود حتما به دست یک نیازمند می‌رسد؟ با جمله «خاطرتان جمع باشد» می‌خواهد من را اقناع کند. درست در همین لحظه به سرم می‌زند که این خیریه‌ها چطور به خودشان اجازه می‌دهند اینطور احساسات مردم را تحریک کنند تا به مقصود برسند. داستان خیریه‌ها طولانی و عجیب و غریب است.
تعداد خیریه‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. انگار تعدادی از مردم بهترین راه برای کسب درآمد به بهانه کمک به نیازمندان را تاسیس خیریه می‌دانند. هرچند بهتر است بگوییم در بیشتر مواقع این خیریه‌ها و انجمن‌های مردمی هستند که پای کار نیازمندان ایستاده‌اند. اما آیا تاسیس این خیریه‌ها بار را از دوش سازمان‌های متولی برداشته است؟ باید توجه کنیم با افزایش تورم در سال ۱۴۰۱ به احتمال بسیار زیاد جمعیت بیشتری زیر خط فقر می‌روند. البته وضعیت آشفته نظارت بر مؤسسات خیریه در کشور ما باعث شده است، بسیاری از افراد سودجو در قالب خیریه دست به اقدامات خلاف قانون بزنند و همین مسئله موجب شده است تا فعالیت‌های سایر مؤسسات خوشنام که در راستای خدمات‌رسانی به جامعه گام‌های مثبت برمی‌دارند، به حاشیه رانده شود و تحت الشعاع اقدامات آنها قرار گیرد.
در این مورد مدیرکل دفتر توسعه و نظارت بر مراکز و موسسات غیردولتی سازمان بهزیستی کشور به ۳۶۱ درجه می گوید: «مجموع ۸ هزار خیریه فعال در حال حاضر زیر نظر بهزیستی وجود دارد که نظارت به صورت الکترونیکی و تیمی بر فعالیت های این مراکز انجام می‌شود.»
او ادامه می دهد:« نظارت بر عملکرد موسسات و مراکز غیردولتی که در قالب موسسات خیریه تاسیس شده و در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند، مستلزم راه‌اندازی سامانه‌ای یکپارچه و سراسری است که امیدواریم با همکاری سایر ارگان‌ها، چنین اقدامی را عملی کنیم.»
خیریه متخلف هم وجود دارد
قانعی در بخشی از سخنانش به این موضوع اشاره می کند که متأسفانه بر اساس گزارش‌های نیروی انتظامی و دستگیری چندین نفر از متخلفان، مشخص شد که برخی از سودجویان با سوءاستفاده از اعتماد و احساسات مردم اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.
او می گوید: «خیریه‌های تحت نظارت بهزیستی اغلب به وسیله تماس با منازل شخصی و نشان دادن عکس مددجوها و تحریک احساسات مشارکت مردمی را جلب نمی کنند. در حال حاضر کمیته امداد، وزارت کشور و سازمان اوقاف نیز مجوز تاسیس خیریه صادر می‌کنند.»
بر اساس تحقیقات ۳۶۱ درجه و طبق آماری که سال گذشته یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور اعلام کرد ۷۰ درصد خیریه‌ها مستعد پولشویی و فرار مالیاتی هستند. حسین رجایی نماینده مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش با اشاره به فعالیت تعداد زیادی از خیریه‌هایی که از بهزیستی مجوز دریافت کرده اما نظارتی بر فعالیت آنها صورت نمی‌گیرد، گفته بود: یک سری از خیریه‌ها در سال‌های گذشته مجوزهایی را از سازمان بهزیستی دریافت کردند تا به مددجویان خدمات ارائه دهند، هرچند اصل این اقدام پسندیده است اما گاه مشاهده می‌شود برخی سودجویان با هدف دور زدن قانون به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند و خیریه را به عنوان پوششی برای خود قرار داده‌اند.
وقتی پای سلبریتی ها وسط می آید
یک سلبریتی دلش می‌خواهد برای کمک به یک خانواده نیازمند پول جمع کند! مردم هم سه برابر چیزی که خواسته به شماره حسابی که اعلام کرده است پول واریز می‌کنند، تا اینجای کار هیچ اشکالی ندارد محبوبیت است دیگر، مردم دوستش دارند و به او اعتماد دارند، اما چرا این اعتماد به سازمان‌های دولتی وجود ندارد! موضوع کاملا مشخص است، مردم دیگر به هیچ کدام از مسئولین دولتی اعتماد ندارند. سلبریتی‌ها هم از این فرصت استفاده می‌کنند و در بسیاری از مواقع کمک به نیازمندان جنبه سیاسی و امنیتی پیدا خواهد کرد و حاکمیت را زیر سوال خواهند برد. این وسط چه کسی مقصر است؟
قانعی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو به ۳۶۱ درجه می‌گوید: «راستش ما هم دلمان نمی‌خواهد اینطور باشد. هر چند نگاه ما در بهزیستی حل مشکل مردم به دست مردم است، اما در صورت واریز پول به دست کسانی که رصد و نظارتی بر کارشان وجود ندارد، باعث وجود مشکلاتی و در بعضی مواقع مشکلاتی هم به وجود می‌آید.»
او با بیان اینکه بارها این بحث مطرح شده که بهتر است یک سازمان به صورت تخصصی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی انتخاب شود می‌گوید: «در مورد تعدادی از خیریه‌ها و حتی بعضی از افراد حقیقی که به صورت انفرادی اقدام به جمع‌آوری پول می‌کنند باید گفت امکان تخلفات مالی وجود دارد.»
او این پیشنهاد را می‌دهد که خیریه ها به صورت تخصصی فعالیت کنند و یک پنجره واحد وجود داشته باشد که بتوان تخلف‌ها را بررسی کرد. او ادامه می‌دهد:« مثلا خیریه‌هایی وجود داشتند که چهار شماره حساب معرفی کرده بودند، تا یک پنجره واحد مالی وجود نداشته باشد، چطور می‌توانیم به این نوع تخلف‌ها رسیدگی کنیم.»
فقرا زیاد نشده‌اند!
آیا پیام هایی که در آن درخواست کمک شده است به دست مسئولین هم می‌رسد؟ این سوال را از «حسینعلی حاجی‌دلیگانی»عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی پرسیدم.
او پاسخ می دهد:« بله من هم روزانه پیام های بسیاری از افرادی که نیاز به کمک مالی دارند دریافت می‌کنم و از دو زاویه آن را نگاه می‌کنم. یکی از زاویه فردی و دیگری از زاویه حقوقی، من هم شهروند هستم که متاسفانه وقتی این پیام ها را دریافت می‌کنم دچار حس بدی می‌شوم و به اندازه توان خودم کمک خواهم کرد و از طرفی نماینده این مردم هستم و باید از حق آنها دفاع کنم.»
از حاجی دلیگانی می‌پرسم که چرا تعداد نیازمندان جامعه در حال افزایش است؟ او می‌گوید من این حرف را قبول ندارم و نیازمندان افزایش پیدا نکرده اند و ادامه می‌دهد: «اولویت در هر سه دوره از مجلس که حضور داشتم، رسیدگی به وضعیت نیازمندان جامعه بوده است و امسال هم این موضوع در سهم بودجه سازمان‌های متولی رسیدگی به نیازمندان لحاظ شده است.»
