اختصاصی|نقش نخبگان در پیشرفت ایران اسلامی/ جان من ایران ۱۱
پیشرفت علمی جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه یکی از مشخصه‌های موفقیت نخبگان کشوری است.
به گزارش ۳۶۱ درجه ایران، پیشرفت‌ها و دستاوردهای ایران اسلامی در چهاردهه گذشته بنابر آمارهای بین‌المللی نشانگر موفقیت‌هایی است که جمهوری اسلامی علیرغم همه مشکلات و کمبودها طی چهار دهه کسب کرده است.
نرخ جابجایی دانش آموختگان دانشگاهی به دیگر کشورها در مقایسه با کل دانشجویان کشور
قبل از انقلاب ۴۰ درصد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور تحصیل میکردند، اما در سال ۹۷ فقط ۱ درصد آنان برای تحصیل به خارج از کشور می‌روند، بنابراین میزان مهاجرت تحصیلی شده است. ایران طبق گزارش مشترک سازمان ملل و OECD، از نظر شاخص نسبت تعداد مهاجران تحصیلکرده به کل تحصیل‌کردگان داخل کشور، در گروه کمتر از ۲ درصد قرار دارد.
الف- ۲ – نسبت مهاجرت تحصیلی ایرانیان به مهاجرت تحصیلی بین‌المللی
از ۴۰ سال گذشته در سراسر جهان تعداد دانشجویانی که برای ادامه تحصیل مهاجرت میکنند ۶ برابر شده است، اما تعداد دانشجویان مهاجر ایرانی نصف شده است؛ بنابراین این تعداد به نسبت کشورهای دنیا ۱۲ برابر کاهش یافته است.
الف- ۳ – میزان مهاجرت دانشجویان به آمریکا
تعداد دانشجویان ایرانی که جهت تحصیل به آمریکا مهاجرت میکنند از ۵۷ هزار نفر در سال ۵۷ به ۱۲ هزار نفر در حال حاضر رسیده و ۵ برابر کاهش نشان میدهد.
الف- ۴ – نرخ جابجایی دانش آموختگان دانشگاهی به دیگر کشورها در قیاس با منطقه و کشورهای در حال توسعه
در حالیکه میانگین مهاجرت دانشجویان ایرانی در حال حاضر ۱ درصد است میانگین نرخ مهاجرت دانشجویان در دنیا بین ۳ تا ۴ درصد، در خاورمیانه در سال ۲۰۰۸، ۹/۷ بوده است. همچنین از میانگین کشورهای درحال توسعه نیز کمتر بوده و طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ نصف شده است.
الف-۵ – رتبه دانشگاه مقصد دانشجویان مهاجر ایرانی
از میان دانشجویانی که برای تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند تنها ۱ درصد به ۱۰ دانشگاه برتر دنیا وارد شده‌اند و مابقی به دانشگاههای معمولی وارد شدند بنابراین ۹۰ درصد از آنان الزاما نخبه یا استعداد برتر نیستند.
الف- ۶ – نرخ ماندگاری دانش آموختگان مهاجر
۸۵ درصد دانشجویانی که برای تحصیل به کشورهای اروپایی می‌روند پس از اتمام تحصیل در آنجا باقی نمی‌مانند و تنها ۱۵ درصد دانشجویان ایرانی محصل در کشورهای اروپایی پس از اتمام تحصیل در کشور باقی میمانند. براساس گزارش بنیاد ملی علوم آمریکا NSF نرخ ماندگاری پس از تحصیل دانشجویان ایرانی مهاجرت کرده به اروپا در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ بطور میانگین ۱۵ درصد است که کمتر از میانگین نرخ ماندگاری تحصیل کردگان سایر کشورهای در حال توسعه در اروپا و آمریکاست.
الف- ۷ – تعداد دانشمندان برتر دنیا
پیش از انقلاب، ایران هیچ دانشمند برتر جهانی نداشته است، اما در ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) طبق اعلام پایگاه معتبر بین‌المللی وب آو ساینس، ایران دارای ۲۰۸ دانشمند برتر است که در میان یک درصد دانشمندان برتر دنیا قرار دارند. این رتبه بندی براساس تعداد مستندات علمی در پژوهش‌های محققان دنیا در ۱۰ سال اخیر در ۲۲ رشته موضوعی انجام میشود. این در حالی است که اساتید حوزه و علوم اسلامی در این دانشمندان به حساب نمی‌آیند.
الف- ۸ – نقش رهبری در جهش علمی
پیش از انقلاب نهاد متولی نخبگان نداشتیم، اما پس از انقلاب خصوصا طی دو دهه اخیر شخص رهبری معظم انقلاب با اقداماتی مانند تاسیس نهاد‌های متولی شناسایی و حمایت نخبگان و ایجاد ساختار‌ها و تشکیلات علمی و نخبگانی نقش مهمی در گفتمان سازی و جریان سازی فضای علمی کشور ایفا نمودند.
برگزاری سالانه بیش از ۱۰ دیدار عمومی با نخبگان علمی و نشست هفتگی مداوم با نخبگان علمی نشان از اهتمام رهبری به پیشرفت علمی دارد.
الف- ۹ – اسناد بالادستی و قوانین درخصوص شناسایی و حمایت از نخبگان و استعداد‌های برتر
پس از انقلاب تا کنون ۵۵ سند بالادستی و قانون در خصوص شناسایی و حمایت و نگهداشت نخبگان توسط نهاد‌های مرتبط تصویب شده و در حال اجراست.
الف- ۱۰ – شناسایی و حمایت نخبگان
تا کنون بیش از ۱۲ هزار نخبه و استعداد برتر تحت پوشش و حمایت بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته اند.
ب) علم
ب. – ۱ – رتبه علمی منطقه‌ای و جهانی برحسب مقالات و مدارک علمی
رشد ۱۲۹ برابری تعداد مدارک نمایه شده از ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی براساس پایگاه استنادی اسکپوس نشان میدهد تعداد مدارک نمایه شده، ۳۰۷۱ مدرک قبل از انقلاب و ۳۹۷۲۱۲ مدرک بعد از انقلاب اسلامی است.
کسب رتبه اول منطقه و شانزدهم جهان توسط ایران در سال ۲۰۱۸ که این رشد عمدتا در دو دهه اخیر رخ داده است. در نظام رتبه بندی سایماگو براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، ایران در سال ۱۹۹۶ در ۵۲ جهانی و رتبه ۵ منطقه قرار داشته است.
درصد سهم ایران در تولید مقالات علمی دنیا نسبت به قبل از انقلاب اسلامی ۶۵۶ برابر شده است. این سهم قبل از انقلاب اسلامی ۳ هزارم درصد بوده است که در ۲۰۱۷ مطابق نظر ISI به ۱/۹۵ درصد و مطابق نظر اسکوپوس به ۱/۹۷ رسیده است.
تعداد مقالات چاپ شده ایران از ابتدای انقلاب تا سال ۲۰۱۶ برحسب گزارش ISI ۶۹ برابر و برحسب گزارش اسکوپوس ۷۵ برابر شده است.
ایران به رتبه اول علمی بین کلیه کشورهای اسلامی برحسب تعداد مقالات دست یافته است.
ارتقای ۱۷ پلهای رتبه کیفیت تولیدات مقالات علمی داغ و پر استناد کشور که از سال ۲۰۱۱ از رتبه ۳۹ به رتبه ۲۱ تا سال ۲۰۱۶ رسیده است. نشانگر کاربردی و اثربخش بودن مقالات است.
طبق گزارش سازمان ملل ایران از حیث تعداد عناوین کتاب منتشره در سال، نهمین کشور دنیاست. این رتبه در رشته‌های علمی متفاوت است. بطور مثال در کتب الهیات در رتبه ۲، در کتب زبان شناسی در رتبه ۳، در کتب عمومی در رتبه ۱۲، در روانشناسی و فلسفه در رتبه ۱۳ و در علوم کاربردی در رتبه ۱۶ جهان قرار دارد.
ب. – ۲ – نرخ رشد علمی
سریعترین نرخ رشد علمی جهان مربوط به ایران است که ۱۱ برابرِ نرخ رشد میانگین جهانی است.
ب. – ۳ – رتبه بندی جهانی دانشگاه‌ها
رتبه ایران از نظر تعداد دانشگاههای برتر در نظام رتبه‌بندی تایمز در دنیا از رتبه ۳۲ در سال ۲۰۱۲ به رتبه ۱۷ در سال ۲۰۱۷ ارتقا یافته است.
تعداد دانشگاههای برتر ایران در دنیا براساس نظام رتبه بندی تایمز از صفر دانشگاه در قبل انقلاب به ۱۸ دانشگاه در سال ۲۰۱۸ رشد داشته است. آمارهای دیگری نیز در نظام رتبه‌بندی لایدن (۱۸ دانشگاه ایران در رتبه‌بندی برترین دانشگاههای دنیا در سال ۲۰۱۸) و نظام رتبه بندی کیواس (۵ دانشگاه در دنیا در سال ۲۰۱۷) وجود دارد.
۹۸% از تولید علم دانشگاه تهران مربوط به دوره بعد از انقلاب اسلامی است و تنها ۲% آن مربوط به دوران قبل از انقلاب می‌باشد. همین رقم برای دانشگاه صنعتی شریف ۹۹% است و تنها ۱% از تولید علم این دانشگاه مربوط به دوران قبل از انقلاب است. همین رقم برای دانشگاه شیراز حدود ۹۵% است؛ که در واقع می‌توان گفت: دانشگاه‌ها قبل از انقلاب صرفا ارائه و انتقال محفوظات و ترجمه بوده و هیچ تولیدی و خروجی علمی نداشته است.
ب. – ۴ – اعضای هیئت علمی
از ابتدای انقلاب تاکنون تعداد اعضای هیات علمی زن از ۱۰۰ نفر در سال ۵۷ به ۲۱۰۰ نفر در سال ۹۶ رسیده و رشد ۲۱ برابری داشته است. همچنین بطور کلی تعداد اعضای هیئت علمی ۳۳ برابر شده است.
ب. -۵- انجمن‌های علمی کشور
تعداد انجمن‌های علمی کشور از تعداد انگشت شمار در قبل انقلاب به ۳۲۶ انجمن در سال ۱۳۹۳ رسیده است.
ب. – ۶ – دیپلماسی علمی کشور
سهم دیپلماسی علمی از کل تولید مقالات علمی کشور (تولید مقالات علمی با مشارکت دانشمندان دیگر کشورها) مطابق گزارش پایگاه ISI از ۱۸ درصد در سال ۲۰۱۲ به ۲۲ درصد در سال ۲۰۱۶ ارتقا یافته که رشد ۴ درصدی را نشان میدهد و این به معنای ارتقای دیپلماسی علمی کشور است.
ب. – ۷ – پژوهشگاه‌های علمی
تعداد ۲۲ پژوهشگاه فناوری در وزارت علوم داریم.
ب. – ۸ – رتبه المپیاد‌های علمی
تا پیش از انقلاب ایران در هیچ المپیاد علمی شرکت نکرده است و بعد از انقلاب نیز از سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) با ورود ایران به المپیاد‌های علمی تا سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) ۶۶۹ مدال کسب شده که با این تعداد مدال ایران جزء ده کشور اول دنیا در المپیاد‌های علمی محسوب میشود.
ج) فناوری
ج. – ۱ – ساختار‌های تولید فناوری
شرکتهای دانش بنیان مولود انقلاب است و قبل از انقلاب هیچگونه ساختاری در این حوزه وجود نداشت.
مراکز علم و فناوری و مراکز حمایت از نخبگان مولود انقلاب است و قبل از انقلاب هیچگونه ساختاری در این حوزه وجود نداشت.
پارکهای رشد علم و فناوری مولود انقلاب است و قبل از انقلاب هیچ پارک رشد و علم و فناوری در کشور وجود نداشت.
قبل از انقلاب به غیر از برخی صنایع دستی و سنتی هیچ فناوری بومی در کشور وجود نداشت و تکنسین‌های ما تنها نقش اپراتور تجهیزات
ارجی را ایفا میکردند در حالیکه تمامی پیشرفت‌های فناوری بومی مربوط به بعد از انقلاب است.
ج. – ۲- رتبه‌های جهانی در عرصه‌های فناوری و علوم کاربردی و مهندسی
پس از انقلاب اسلامی شاهد دستاوردهای متعدد علمی و فناوری در علوم و رشته‌هایی مانند هسته‌ای، نانو، بیوتکنولوژی، موشکی، سلول‌های بنیادین، هوافضا، دارو‌های نوترکیب و پزشکی بوده ایم که ثابت نمود در صورت اتکا به ظرفیت‌های داخلی و مدیریت مناسب آنها، دسترسی به قله‌های علم و فناوری امکان پذیر است.
از جمله تولید علم در حوزه علوم پزشکی به ۷۵ برابر زمان طاغوت رسیده است. (اسکوپوس) این پیشرفت در علم پزشکی موجب شده است امید به زندگی که قبل از انقلاب در ایران ۵۴ سال بوده است در سال ۲۰۱۷ به ۷۶ سال رسیده که از این حیث رتبه هفتم جهان را دارا است.
طبق گزارش انجمن جهانی اقتصاد، ایران از نظر فارغ التحصیلان STEM شامل چهار حوزه «علوم دانشی، فناوری، مهندسی، ریاضی» در جایگاه پنجم جهان قرار دارد.
ایران از کشوری فاقد افتخارات و فاقد نوآوری در قبل انقلاب در حوزه فنی و مهندسی به سومین کشور در تربیت مهندس در سال ۲۰۱۸ دست یافته است.
ایران هشتمین کشور دنیا در پرتاب ماهواره است.
ایران پنجمین کشور در نانو در سال ۲۰۱۶ است.
ایران چهاردهمین کشور در علوم و فیزیکی هسته‌ای در سال ۲۰۱۶ است.
ایران پنجمین کشور در مهندسی شیمی و مهندسی انرژی برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵ است.
ایران نهمین کشور در مهندسی عمران و مهندسی اقیانوس برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵ است.
ایران یازدهمین کشور در مهندسی هوافضا برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵ است.
ایران دوازدهمین کشور در مهندسی صنایع برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵ است.
صنعت هواپیمایی ایران در رتبه دهم در بین ۱۴۷ کشور جهان است.
ایران در جمع ۱۱ کشور دارای فناوری پرتاب ماهواره قرار دارد.
ایران جزو ۱۳ کشور دارنده چرخه کامل سوخت هسته‌ای است که اکتشاف اورانیوم، استخراج، تولید کیک زرد و تبدیل آن به گاز UF۶ در حوزه تولید سوخت و مجتمع‌های سوخت در آن صورت میگیرد.
ایران جزو ۱۴ کشوری است که توانایی غنیسازی اورانیوم دارند.
ایران رتبه دوم در زمینه پیشرفته‌ترین کشورها در حوزه سلول‌های بنیادین را دارا می‌باشد.
ایران از نظر تولیدات زیست فناوری در رتبه ۱۳ جهان و اول منطقه در سال ۲۰۱۷، قرار دارد.
ج. – ۳ – شرکتهای دانش بنیان
شرکتهای دانش بنیان از صفر شرکت در قبل از انقلاب به ۱۱۵۰ شرکت در سال ۱۳۹۵ رشد داشته است.
ج. – ۴ – مراکز رشد علم و فناوری کشور
تعداد مراکز رشد علم و فنآوری کشور از صفر مرکز در قبل انقلاب به ۱۵۴ مرکز در سال ۱۳۹۳ افزایش یافته است.
ج. – ۵ – پارکهای علم و فناوری کشور
تعداد پارکهای علم و فناوری کشور از صفر پارک در قبل از انقلاب به ۳۶ پارک در سال ۱۳۹۳ افزایش داشته است.
ج. – ۶- شرکتهای مستقر در پارکها و مراکز رشد علم و فنآوری
تعداد شرکتهای مستقر در پارکها و مراکز رشد علم و فنآوری از ۶۷۶ شرکت در سال ۱۳۸۴ به ۳۶۵۰ شرکت در سال ۱۳۹۷ رسیده است که رشد ۴/۵ برابری را نشان میدهد.
ج. – ۷ – ثبت اختراع ملی و بین المللی
تعداد اختراعات ثبت شده جهانی ایرانیان در سال ۱۹۷۸ میلادی ۶۴ عنوان و در ۲۰۱۵ تعداد اختراعات ثبت شده بین المللی ایرانیان ۱۳۶۸۳ یعنی ۲۱۳ برابر می‌باشد.
ج. – ۸ – صادرات کالا‌های مبتنی بر علم و فناوری پیشرفته
سرانه حجم صادرات کالا‌های با فناوری بالا که بیانگر ارتقاء سطح فناوری کشور است از صادرات صفر در قبل از انقلاب به ۴۲/۱۵۵ میلیون دلار در سال ۱۳۹۳ رسیده است.
ارزش دلاری صادرات محصولات با فناوریهای پیشرفته (میلیون دلار) از درآمد صفر در قبل از انقلاب به ۲۵/۲۷ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ و به ۶۲۰ میلیون دلار در سال ۱۳۸۹ رسیده است که رشد ۲۱۹ درصدی را نشان می دهد.
نسبت صادرات کالا‌های با فناوری بالا و متوسط به بالا (فناوری بالا شامل: صنایعی نظیر تجهیزات الکترونیکی و ارتباطات از راه دور، رایانه و ماشین الات اداری، هوافضا، ابزارآلات علمی و داروسازی را در بر می گیرد و فناوری متوسط به بالا شامل: ماشین آلات و تجهیزات، ماشین آلات برقی، شیمیایی و تجهیزات راهآهن و حمل و نقل است) به واردات آنها از روند و تراز مثبت تجاری حکایت می کند به گونه ای که این نسبت از ۷/۷۳ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۴۳/۶۸ درصد در سال ۱۳۹۳ رسیده است. این نکته حکایت از آن دارد که با توجه به عنصر تحریم ایران بویژه در حوزه فناور یهای بالا ایران توانسته است علاوه بر رفع نیازهای خود در این حوزه به روند صعودی در تولید و صادرات فناوریهای بالا و متوسط به بالا دست یابد.
ارزش دلاری صادرات خدمات فنی و مهندسی در کشور بر حسب سال (میلیون دلار) نشان میدهد این شاخص بین سالهای ۱۳۸۰-۱۳۹۰ روندی صعودی داشته است؛ به طوریکه از صفر در قبل از انقلاب به ۵۷۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ و به ۴ میلیارد و ۱۱۸ میلیون دلار در سال ۱۳۹۰ افزایش یافته است.
ج. – ۹- توانمندی‌های فنی مهندسی پس از انقلاب اسلامی
برخی از دستاورد‌ها و تجربیات بومی در حوزه علوم فنی مهندسی که مستقلا پس از انقلاب اسلامی تولید شده است عبارتند از:
الف) دفاعی:
پدافند هوایی (طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی برد کوتاه، متوسط و بلند)
هوایی (طراحی و ساخت جنگنده، انواع پهپاد، بالگرد و پرنده‌های فوق سبک، الکترونیک هوایی)
دریایی (طراحی و ساخت انواع ناو و ناوشکن، انواع زیردریایی، قایق پرنده، شناور‌های تندرو و فوق سریع، انواع هواناوها)
زمینی (طراحی و ساخت انواع تانک، نفربر، خودروی نظامی، تجهیزات و سلاح‌های انفرادی، انواع مهمات سبک و سنگین)
موشکی (طراحی و ساخت انواع موشک‌های زمین به زمین، سامانه‌های، انواع موشک‌های کروز)
الکترونیک و رادار (طراحی و ساخت انواع رادار جستجو و ردیاب، سامانه‌های الکترونیکی خاص، طراحی قطعات میکرو الکترونیک)
فضای سایبری (مدیریت فضای سایبری، تامین امنیت سایبری، دفاع سایبری)
ب) فضایی
طراحی و ساخت انواع:
ماهواره (مخابراتی، سنجشی، ناوبری در ابعاد و دقت‌های متفاوت)
سفینه فضایی
حامل ماهواره (سفیر، سیمرغ، ذوالجناح)
ایستگاه پرتاب
ایستگاه بهره برداری (ثابت و متحرک)
ایستگاه هدایت و کنترل ماهواره
محموله‌ها (دوربین، ترانسپوندر)
آزمایشگاه فضایی (موشک‌های کاوشی)
ج) هوایی
نگهداری و تعمیر (هواپیما‌های مسافربری و پهن پیکر)
ساخت قطعات حساس
طراحی و ساخت هواپیمای مسافربری (ایران ۱۴۰، فجر، فائز)
فعال سازی طرح پژوهشی هواپیمای جت ۱۵۰ نفره
ساخت موتور‌های پیستونی و جت هوایی
ساخت سوپرآلیاژ مورد نیاز قطعات هواپیما
د) هسته‌ای
دستیابی به چرخه کامل سوخت و تولید سوخت با غنای ۲۰ درصد
طراحی و ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته
طراحی و ساخت راکتور و نیروگاه اتمی
تولید انواع رادیو دارو‌ها
پرتودهی محصولات کشاورزی
ه) دریایی
گشت تحقیقاتی و داده برداری گسترده از خلیج فارس و دریای عمان
تدوین اطلس‌های امواج ناشی از باد، انرژی‌های تجدید پذیر در دریا‌های ایران و اطلس تاریخی خلیج فارس
طراحی و ساخت سازه‌های عظیم دریایی
طراحی و ساخت شناور‌های کوچک و بزرگ
ساخت انواع زیر دریایی‌ها و سازه‌های زیر آب
تولید هیدروژن و سوخت زیستی از میکروآلگ‌ها
طراحی و ساخت انواع اسکله و سکو‌های دریایی
استخراج معادن، نفت و گاز از دریا
طراحی صنایع اقیانوسی و بهره گیری از منابع غذایی غیر شیلاتی دریا
و) زیستی
اصلاح ژنتیکی انواع گیاهان
دامی (شبیه سازی، اصلاح ژنتیکی)
انسانی (سلول درمانی، درمان ناباروری)
تجهیزاتی (فرمانتورها.
دارو‌های نوترکیب (اینترفرون گاما، مونوکلونال)
حسگر‌های زیستی
ز) سلول‌های بنیادی
ح) فناوری نانو
نانو مواد و نانو ذرات
دارورسانی
تجهیزات اندازه گیری (AFM) نانوسکوپ
تولبد مواد نانو ساختار
موادمرکب نانویی (سبک، ولی مستحکم)
فیلتر و غشای نانویی
حسگر‌های نانویی
رتبه چهارم تولید علم نانو
درآمد سالانه بالغ بر ۴۰۰ میلیارد تومان از محصولات نانویی در سال ۹۶
ط) سلامت
تجهیزات سلامت و پزشکی
پیوند اعضا
شیوه‌های درمانی پیشرفته
تولید انواع سرم و واکسن
تولید انواع دارو و ارائه دارو‌های بسیار پیشرفته
دارو‌های گیاهی
ی) لیزر و اپتیک
اپتیک پیشرفته (انواع لنز و شیشه مخصوص، پوشش دهی‌های حساس
لیزر‌های کم توان تشخیصی
لیزر‌های پرتوان صنعتی
وسایل اندازه گیری لیزری
ک) انرژی
نفت و گاز (کشف، استخراج، پالایش، ازدیاد برداشت، طراحی و ساخت تجهیزات عمده…)
برق (طراحی و ساخت نیروگاه، تولید و توزیع برق، ذخیره سازی برق، بهره برداری)
انرژی‌های نو (هسته ای، خورشیدی، بادی، زمین گرمایی، پیل سوختی، زیستی و سلول‌های خورشیدی)
ل) کشاورزی
دارو‌ها و سرم‌های حیوانی
تولیدگونه‌های جدید محصولات کشاورزی مناسب با شرایط محیطی
حفظ و تقویت خاک
ارتقای بهره وری زمین و آب
مبارزه زیستی با آفات
م) فناوری اطلاعات و ارتباطات
تولید انواع نرم افزار کاربردی و سامانه‌های پیشرفته
طراحی و پیاده سازی شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطی
طراحی و تولید انواع سوویچ آنالوگ و دیجیتال
رمز و دفاع سایبری
پیاده سازی دولت الکترونیک
هوش مصنوعی
ن) فناوری نرم
تدوین و ارائه اسناد راهبردی پیشرفت در زمینه‌های مختلف
تقویت جنبش نرم افزاری و تولید علم
توسعه و اجرای الگو‌های پیشرفته مدیریت
بصیرت افزایی و شناسایی طرح‌های دشمن
س) آب و فاضلاب
سدسازی و مهارآب
شیرین سازی آب
انتقال و توزیع آب
تصفیه و بازیافت پساب‌های صنعتی و شهری
اکتشاف و استخراج ژرفاب‌ها
ع) صنایع و معادن
اکتشاف و استخراج معادن
طراحی، ساخت و تولید تجهیزات و ماشین آلات سبک و سنگین
فرآوری مواد معدنی و تولید محصولات با ارزش
فناوریهای افزایش تولید فولاد، سیمان و سایر مواد اصلی توسعه کشور
ف) خودروسازی
طراحی و ساخت خودرو
طراحی و ساخت انواع موتور خودرو
طراحی و ساخت قطعات و لوازم یدکی
ص) محیط زیست
شناسایی و رفع آلودگی
بازیافت زباله و مواد مستعمل
شناسایی تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و عوامل آن
حفاظت از نمونه‌های نادر گیاهی و حیوانی
ق) عمران و شهرسازی
طراحی و ساخت انواع شهر‌ها و شهرک‌های جدید
طراحی و ساخت انواع سد‌ها
طراحی و ساخت انواع جاده، تونل، پلهای بزرگ و سیلو
ساخت کامپوزیت
ر) توربین و نیروگاه سازی
ساخت انواع توربین ژنراتور و نصب نیروگاه‌های بزرگ در داخل و خارج از کشور مبتنی بر آن
طراحی و ساخت توربین‌های سرچاهی نفت
د) علوم انسانی
بیش از ۹۷% از تولید علم کشور در حوزه علوم انسانی و اجتماعی مربوط به دوران بعد از انقلاب اسلامی است و فقط ۳ درصد مربوط به قبل انقلاب می‌باشد.
بر اساس آمار استخراج شده حوزه موضوعی علوم انسانی رشد ۳۷ برابری از نظر تعداد مدارک ثبت شده نسبت به قبل از انقلاب را داشته است.
علی رغم عدم ثبت مدارک و مدل‌های حوزوی و اسلامی در پایگاه‌های جهانی؛ اطلاعات تولید علم جمهوری اسلامی ایران در پایگاه کلاریویت آنالتیکز (آی. اس. آی) نشان میدهد که سهم ایران از تولید علم علوم انسانی و اجتماعی دنیا از ۰.۴ درصد در سال ۲۰۱۲ به ۰.۶ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است که از رشد ۴۷ درصدی حکایت میکند. آخرین اطلاعات در سال ۲۰۱۸ دلالت بر سهم ۰.۷ درصدی ایران و رشد قابل توجه در این زمینه دارد.
در صورت ثبت تمامی مدارک علمی حوزوی، اسلامی و فقهی در حوزه علوم انسانی در پایگاه‌های جهانی؛ قطعا جمهوری اسلامی ایران در صدر تولید علم علوم انسانی قرار میگیرد.
از جمهوری اسلامی ایران در مجلات علوم انسانی و اجتماعی بین المللی دنیا در سال ۲۰۱۷ تعداد ۳ هزار و ۳۰۳ مقاله منتشر شده است. این رقم در سال ۲۰۱۲ تعداد یک هزار و ۹۷۵ مقاله بود که نشان از افزایش تعداد مقالات دارد.
در صورتی که سال ۲۰۱۷ را مبنای بررسی سهم کشور از تولید علم در حوزه‌های مختلف قرار دهیم سهم علوم انسانی از کل تولید علم دنیا ۱.۳ درصد است.
میزان توجه به ظرفیت‌های علوم انسانی نسبت به قبل انقلاب به میزان قابل توجهی رشد داشته است به طوریکه تعداد نشریات علمی – پژوهشی و نشریات علمی ترویجی یک هزار و ۲۷۳ است که از این تعداد ۷۰۲ مجله در گروه علوم انسانی و علوم اجتماعی هستند.
تعداد انجمن‌های علمی کشور در حوزه علوم انسانی طی سالهای ۱۳۸۰-۱۳۹۳ با روند صعودی مواجه بوده است به طوریکه از ۳۲ انجمن به ۱۰۵ انجمن علمی رسیده و در بین علوم دارای بیشترین نرخ رشد در تعداد انجمن‌ها است.
در رتبه بندی موضوعی شانگ‌های در سال ۲۰۱۸، رتبه بندی حوزه علوم انسانی در ۱۴ رشته صورت پذیرفته است که شاهد حضور دانشگاههای برتر کشور در ۲ رشته اقتصاد و مدیریت در جمع برترین دانشگاههای دنیا هستیم.
آمار تعداد قطب‌های علمی در رشته علوم انسانی و هنر از صفر قطب علمی در قبل انقلاب به ۲۸ قطب علمی تا پایان برنامه پنجم افزایش یافته است.
از بی توجهی به مقوله علوم انسانی و عدم ثبت نظریه در قبل انقلاب، بعد از انقلاب اسلامی۲۵۰۰ کرسی ترویجی در حوزه علوم انسانی راه اندازی شده و اکنون ۴۱ نظریه درباره علوم انسانی ثبت شده است.
از نظر تعداد کتب منتشره در سال در رشته الهیات ایران رتبه دوم جهانی را دارا است.»
نخبگی یک نعمت الهی است
مقام معظم رهبری در خطاب به نخبگان توصیه‌هایی را مطرح کردند: «نخبگی یک نعمت الهی است، یک موهبت خدایی است و نعمت الهی را باید شکر کرد؛ اوّل‌چیزی که در ذهن شما قرار میگیرد این باشد که این نعمت را شکرگزاری کنید. «وَ اشکُروا نِعمَتَ اللهِ اِن کُنتُم اِیّاهُ تَعبُدون» در سوره‌ی نحل است؛ چند جای دیگر قرآن هم این «وَ اشکُروا نِعمَتَ الله» هست؛ این وظیفه‌ی همیشگی است. کیفیّت شکر را بعداً در یکی از شماره‌های بعدی که عرض میکنم، عرض خواهم کرد. این نکته‌ی اوّل که به فکر شکر نعمت نخبگی باشید و این موهبت الهی را شکرگزاری کنید.
نکته‌ی دوّم؛ آن چیزی که نخبه را نخبه میکند، صرفاً استعداد و ظرفیّت ذهنی نیست. خیلی‌ها هستند استعداد دارند، ظرفیّت ذهنی هم دارند و این ضایع میشود، اصلاً بُروز پیدا نمیکند یا از آن هیچ استفاده‌ی مناسب و شایسته نمیشود و تبدیل به نخبه نمیشود. آن چیزی که نخبه را نخبه میکند، علاوه‌ی بر استعداد و ظرفیّت ذهنی، قدرشناسی از این حقیقت و از این نعمت است؛ از این [نعمت] قدرشناسی بشود و بر اساس آن، کار و تلاش انجام بگیرد. یک انسان بااستعداد و پُرظرفیّت اگر این ذهن را به کار نیندازد، از این ظرفیّت استفاده نکند، با تنبلی، بی‌حالی، بی‌توجّهی و غفلت بگذراند، مسلّماً تبدیل به نخبه نخواهد شد. نخبه آن کسی است که قدرشناسی میکند؛ قدر استعداد را میداند، آن را به کار می‌اندازد و با همّت بالا و قبول زحمت و قبول مجاهدت، خودش را به یک نخبه تبدیل میکند. حالا این قدرشناسی اوّلاً به عهده‌ی خود او است، ثانیاً به عهده‌ی محیط است. «محیط» یعنی مجموعه‌ی حکمرانی، مجموعه‌ی مسئولین، در یک برهه‌ای پدر و مادر، در یک برهه‌ای معلّم یا استاد دانشگاه؛ اینها باید قدردانی کنند، [امّا] عمده‌ی قدرشناسی باید به وسیله‌ی خود نخبه انجام بگیرد.
البتّه این در مورد شخص نخبه است؛ در مورد کلان کشور هم همین جور است. کشور ما از لحاظ استعداد ذهنی از متوسّط جهان بالاتر است؛ این ادّعا نیست، این چیز ثابت‌شده و مسلّمی است؛ یعنی ملّت ما بالقوّه نخبه است. یک بخش مهمّ جنگ نرم استعمارگران، هم امروز و هم همیشه -امروز هم هست، در گذشته هم بیشتر بوده- عبارت است از اینکه ملّت ما را یا هر ملّتی را که دارای استعدادی است، از استعدادِ خودش غافل کنند، او را بی‌اعتنا کنند به آن استعداد یا حتّی به وضعی برسانند که خود او منکر این استعداد بشود؛ این قدر بگویند نمیتوانی، نمیتوانی، نمیتوانی که باورش بشود نمیتوانم و خودش بگوید نمیتوانم؛ این یکی از کارهایی بوده که رایج بوده. از اوّلی که استعمار وارد کشورها شد، یکی از کارها همین بوده. در آفریقا تمدّنهای بزرگی وجود داشته -در بخشی از آفریقا، در غرب آفریقا، در نقاط دیگر- که اینها بکلّی نابود شده، از بین رفته. نهرو در این خاطراتش، در [کتاب] نگاهی به تاریخ جهان، میگوید که قبل از اینکه انگلیس‌ها وارد هند بشوند، هند از لحاظِ صنایعِ داخلیِ خودش-صنایع آن روز، اوایل قرن نوزدهم- یک کشور خودکفا بود؛ انگلیس‌ها که وارد شدند، اوّل کمپانی هند شرقی، بعد هم دولت انگلیس، وضع را به جایی رساندند که هندی‌ها احساس میکردند که جز با مصنوعات انگلیسی و خارجی امکان زندگی وجود ندارد؛ انکار توانایی‌های یک ملّت. در کشور خود ما هم همین جور است؛ ما تقریباً بیش از دویست سال به این بلیّه مبتلا بودیم، تا قبل از انقلاب اسلامی. شنیده‌اید که وقتی بحث ملّی شدن نفت مطرح شد که ایرانی‌ها نفت دارند و خودشان نفت را اداره کنند و مانند اینها، نخست‌وزیرِ دوره‌ی طاغوت در مقام انتقاد از این فکر میگفت که ایرانی‌ها بروند لولهنگ بسازند! لولهنگ را شماها ندیده‌اید؛ لولهنگ یعنی آفتابه‌ای که حتّی با حلبی ساخته نمیشود، با گِل ساخته میشود. آن قدیمها، زمان نوجوانی و بچّگی ما، هنوز لولهنگ بود؛ آفتابه‌ای که با گِل درست میشود. [میگفت] ایرانی‌ها بروند لولهنگ درست کنند! یعنی یک ملّت را به اینجا میرسانند.
وقتی که غفلت از تواناییِ خود بر ملّتی حاکم شد، غارت آن ملّت آسان میشود. ببینید، غفلت و غارت مکمّلِ هم هستند؛ غفلت مقدّمه‌ی غارت است، غارت افزایش‌دهنده‌ی غفلت است؛ غفلت و غارت با همدیگر همراهند. این در مورد کشورهایی که مستقیم تحت استعمار بودند صدق میکند، در مورد جایی مثل کشور ما که استعمارِ مستقیم هم نشده صدق میکند؛ لذاست که میخواهند غافل باشیم. در قرآن، بحث غفلت چیز جالبی است؛ کاملاً صریح مسئله‌ی غفلت مطرح شده. در این مسئله‌ی صلاه خوف [آمده که] «وَدَّ الَّذینَ کَفَروا لَو تَغفُلونَ عَن اَسلِحَتِکُم وَ اَمتِعَتِکُم فَیَمیلونَ عَلَیکُم مَیلَهً واحِدَه»؛ دشمن میخواهد شما غافل بشوید از سلاحتان و از دارایی‌هایتان. بحث پهپاد و موشک و مانند اینها را که می‌بینید این روزها چطور در دنیا به عنوان یک مسئله‌ی اساسی و مهم مطرح میشود؛ [دشمن] میخواهد شما از اینها غفلت کنید، از این توانایی چشم بپوشید تا بتواند راحت به شما حمله کند. این مربوط به این قضیّه. خب حالا مسئله‌ی موشک ما را از مسئله‌ی نخبه‌ها دور نکند.
نکته‌ی بعدی در مورد نخبگی و نخبگان، بحث احساس مسئولیّت نخبگان است؛ احساس مسئولیّت. البتّه دستگاه حکمرانی کشور نسبت به وضع نخبه مسئولیّت‌های مهمّی دارد -در این تردیدی نیست و امیدواریم که ان‌شاء‌الله مسئولین کشور، خود بنده و دیگران، بتوانیم به این مسئولیّتمان به بهترین وجهی عمل بکنیم- لکن شخص نخبه و جوان نخبه هم در قبال مسائل کشور باید احساس مسئولیّت بکند و گاهی لازم است که جوان نخبه با سختی‌ها هم بسازد؛ این یکی از آن نکات اخلاقی بسیار مهم است که باید مورد توجّه باشد. این برداشت که همه چیز باید آماده باشد و در جای خود باشد تا نخبه بتواند کار بکند، برداشت درستی نیست؛ گاهی بایستی با موانع مبارزه کنید، که در حرفهای بعضی از دوستان هم بود. البتّه نامهربانی‌هایی دیده میشود؛ در دستگاه‌های مختلفِ اداره‌ی کشور و حکمرانیِ کشور، نسبت به نخبگان گاهی نامهربانی میشود؛ این را ما میدانیم، مطّلعیم، امّا اینها نبایستی نخبه را از ادامه‌ی راه و از فعّالیّت و از تلاش منصرف بکند و نباید دلسرد بشوند. بعضی‌ها می‌گویند که «آقا! فلان اداره رفتیم، فلان دانشگاه رفتیم، با ما این جوری برخورد کردند»؛ اینها نباید نخبه را دلسرد کند؛ باید احساس مسئولیّت کند، تلاش کند، دنبال کند. این همان شکری است که اشاره کردم؛ شکر نعمت نخبگی از جمله همین است. بایستی شکر کند؛ شکر عملی این است که تلاش کند، فعّالیّت کند. البتّه بخش دیگری از شکر هم این است که توجّه داشته باشد که این نعمت نخبگی را خدای متعال به او داده و هر نتیجه‌ای که بر نخبگی مترتّب میشود، [باید] در جهت اراده‌ی الهی و در جهت رضای الهی قرار بگیرد که البتّه این خیلی مهم است و جهت‌دهی میکند به حرکت نخبه.
یک نکته‌ی دیگری که در باب نخبگان وجود دارد این است که نخبه‌ی علمی -حالا بحث ما سر نخبگان علمی است- بایستی به آن آینده و افقی که برای علم در کشور ترسیم شده چشم بدوزد و به آن توجّه داشته باشد. ما گفتیم که باید جوری حرکت بکنیم که در یک فاصله‌ی معقول زمانی -بنده چند سال قبل گفتم پنجاه سال بعد- ایران در دنیا منبع علم محسوب بشود؛ یعنی اگر کسانی بخواهند به جدیدترین یافته‌های علمی دست پیدا کنند، ناچار بشوند فارسی یاد بگیرند. این یک آینده‌ی ممکنی است؛ این را تعجّب نکنید. یک روزی در دنیا همین جوری بوده؛ دانشمندان ما یک روزی، در یک برهه‌ای از تاریخ، در قلّه‌ی دانش دنیا قرار داشتند؛ کتاب‌های آنها در همه‌ی دانشگاههای دنیا، در دانشگاههای غرب و دانشگاههای شرق -یعنی هند و چین و مانند اینها که آن وقت دانشی هم داشتند- مورد توجّه و مورد استناد قرار میگرفته. ما باید چشم به این افق [بدوزیم].
البتّه مراحلی دارد. مرحله‌ی اوّل این است که ما امروز فاصله‌ی خودمان را با مرز دانش جهان پُر کنیم؛ ما فاصله داریم. ما البتّه در آمارهایمان که متّکی به آمارهای جهانی است، پیشرفت علمی خودمان را ستایش میکنیم، قابل ستایش هم هست و واقعاً پیشرفت داشته‌ایم، منتها فاصله‌مان با خطوط مقدّم علم در دنیا زیاد است. دویست سال ما را عقب نگه داشتند؛ بعد از پیروزی انقلاب یک حرکتی انجام گرفته، از حدود دو دهه قبل یک حرکت سریع‌تری شروع شده و پیشرفت‌های خوبی کرده‌ایم، لکن هنوز فاصله‌مان زیاد است؛ مرحله‌ی اوّل این است که این فاصله را پُر کنیم. مرحله‌ی دوّم این است که از خطوط دانش جهانی و مرز دانش جهانی عبور بکنیم؛ یعنی بتوانیم خدمات جدید علمی و کشفیّات جدید علمی را به دنیا عرضه بکنیم که حالا در مورد این، من یک نکته‌ای هم بعداً عرض خواهم کرد. و مرحله‌ی بعد هم این است که دنبال تمدّن نوین اسلامی باشیم. یقیناً یکی از پایه‌های مهمّ هر تمدّنی علم است -علم نافع- و ما که تکرار میکنیم «تمدّن نوین اسلامی»، قطعاً یکی از پایه‌هایش پیشرفت علمی است؛ ما خودمان را آماده کنیم برای آن. اگر چنانچه چشم شما به عنوان نخبه به این افق باشد، قهراً حرکت علمی شما جهتِ درست خواهد داشت و همین مشکلاتی که گاهی گفته میشود -بحث مقاله و این چیزها که دوستان ذکر کردند- اینها دیگر از بین خواهد رفت؛ یعنی جهت صحیح مشخّص خواهد بود و پیشرفت درستی پیدا خواهد شد.
و امّا آن نکته‌ای که گفتم اشاره میکنم، بحث آفرینش علمی است؛ این مهم است. امروز کارهای علمی زیادی در کشور میشود، امّا این کارها غالباً متفرّعات بر آفرینش علمی دیگران است؛ فرض بفرمایید که نیروی انرژی هسته‌ای را مثلاً کسی کشف کرده، ما امروز داریم روی این کار میکنیم. آنچه نیاز هست و بایستی انجام بگیرد آفرینش علم است؛ باید خلّاق باشید، باید تولید کنید علم را که غالباً از کشف یک نیرویی در طبیعت به وجود می‌آید؛ یعنی نوآوری در علم ناشی از این است که یک ناموسی را، یک قانونی را که در طبیعت وجود دارد و تا امروز کشف نشده، شما کشف میکنید، بر اساس آن تولیدِ علم میشود، بر اساس آن فنّاوری‌های متعدّدی به وجود می‌آید. باید دنبال این باشیم؛ یعنی جوان نخبه‌ی ما باید دنبال این باشد: خلّاقّیت در دانش. فرض بفرمایید که مثلاً نیروی جاذبه وجود داشت -حالا مثالهای قدیمی‌اش اینها است دیگر؛ از قدیم این مثالها را می‌زدیم- یکی این را کشف کرد و بر اساس آن دانش‌هایی به وجود آمد. نیروی الکتریسیته در طبیعت عالم وجود داشت، کسی آن را نمی‌شناخت، یک کسی کشف کرد، بر اساس آن، این عرصه‌ی عظیم علم و فنّاوری به وجود آمد. یا در بخش‌های بعدی و در مسائل جدید، نانو از این قبیل است، مسئله‌ی سلّول‌های بنیادی از این قبیل است، مسئله‌ی انرژی هسته‌ای از این قبیل است. کشف یک حقیقتی در طبیعت، کشف یک سنّتی، یک ناموسی، یک عنصری در طبیعت الهی و صنع الهی موجب میشود که شما به یک نکته‌ی علمی پی ببرید، آن نکته علم خواهد بود، تدوین میشود، گسترش پیدا میکند، منتهی میشود به فنّاوری و مانند اینها.
یک نکته‌ی دیگری که در باب نخبگان وجود دارد و من قبلها هم یک وقتهایی به این اشاره کردم، این است که یکی از هدف‌های جامعه‌ی علمی کشور -نه فقط نخبگان، [بلکه] همه‌ی جوامع علمی؛ البتّه در مورد نخبگان این بیشتر مورد نیاز است- این است که باید به مسائل کشور فکر کنند، مسئله‌محور کار کنند؛ مسئله‌محوری مهم است. کشور مسائل اساسی‌ای دارد؛ باید به اینها توجّه کرد، اینها بایستی از طرق علمی و با روش علمی حل بشوند؛ راه حل دارد. الان همین جا دوستان ما چند مورد از این مسائل را مطرح کردند و برایش راه حل ذکر کردند. [البتّه] عرض کردم که داوری در مورد این راه حل‌ها احتیاج به تأمّل و دقّت دارد، امّا می‌توان برای همه‌ی مشکلات کشور راه حلّ علمی پیدا کرد که بتوان با اطمینان دنبال حلّ مسئله و حلّ مشکل بود.
از باب مثال، از موضوعات مبتلابهِ امروزِ ما فرض بفرمایید مسئله‌ی آب در کشور است؛ یک مسئله است دیگر. مسئله‌ی کشور، مسئله‌ی آب است و مسئله‌ی آب در آینده‌ی خیلی نزدیکی به مسئله‌ِی مهم‌تری هم در سطح دنیا تبدیل خواهد شد. خب برای این یک فکر علمی باید بشود. یا مسئله‌ی محیط‌زیست و حتّی مسئله‌ی ترافیک؛ مسئله‌ِی ترافیک، یک مشکلی در زندگی است. شما از یک گوشه‌ی تهران حرکت میکنید تا یک قسمت دیگر، باید یک ساعت، یک ساعت و ربع سوار ماشین باشید با این گرفتاری‌ها؛ خب این راه حل دارد؛ باید از طریق علم راه حلّ این را پیدا کرد. آسیب‌های اجتماعی، مسئله‌ِی اعتیاد، مسئله‌ی طلاق، مسئله‌ی حاشیه‌نشینی، مسئله‌ی هجرت از روستاها و تخریب روستاها، اینها همه راه حل دارد. یک وقت هست که مدیری دلسوزی ندارد، اصلاً نمیخواهد به این مسائل نگاه کند، آن محلّ بحث نیست؛ امّا وقتی فرض بر این است که مدیران میخواهند مسئله را حل بکنند، خب برای این باید راه حلّ علمی پیدا کرد و قطعاً راه حل دارد. یا مسائل اداره‌ِی کشور، مشکلات نظام پولی، نظام مالی، مشکل نظام مالیاتی، مشکل بانک‌ها، موانع رشد تولید که ما امسال گفتیم «برداشتن موانع»، راه حلّ علمی دارد؛ اینها بایستی از طریق علم روشن بشود -که من بعداً یک اشاره‌ای هم باز به این خواهم کرد- و ده‌ها مسئله‌ی دیگر؛ یعنی روی مسئله فکر کنید.
یک گزارشی به من دادند گفتند در بعضی از کشورهای پیشرفته‌ی دنیا دانشگاه‌ها غالباً غیر دولتی است، دانشگاه‌ها خصوصی است، ولی همین دانشگاههای غیر دولتی بودجه‌ی فراوانی از دولتها میگیرند؛ چه جور؟ نه اینکه بیایند همین طور فلّه‌ای پول بدهند برای دانشگاه؛ نه، مسئله تعریف میکنند برای دانشگاه و از آن دانشگاه جواب مسئله را میخواهند، هر مقداری که آن دانشگاه توانست این مسئله را برای آنها حل کند، درآمد مالی از ناحیه‌ی دولت و حاکمیّت خواهد داشت. خب این خیلی خوب است؛ یعنی مسئله‌محوری در زمینه‌ی کارهای علمی و کارهای نخبگان، چیز مهم و لازمی است.
خب من در ذیل این مسئله‌محوری که عرض کردیم، اتّفاقاً بحث هوش مصنوعی را نوشته‌ام که امروز یکی از دوستان دربار‌ه‌ی آن صحبت کردند؛ من پیشنهاد میکنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجّه و تعمیق واقع میشود، مسئله‌ی هوش مصنوعی باشد که در اداره‌ی آینده‌ی دنیا نقش خواهد داشت؛ حالا یا در معاونت علمی رئیس‌جمهور یا در دانشگاه باید کاری کنیم که ما در دنیا حدّاقل در [بین] ده کشور اوّل در مورد هوش مصنوعی قرار بگیریم که امروز نیستیم؛ امروز کشورهایی که درجه‌ی اوّل در مسئله‌ی هوش مصنوعی هستند، حالا غیر از آمریکا و چین و مانند اینها که در رده‌های بالا هستند، بعضی از کشورهای آسیایی هم هستند، بعضی کشورهای اروپایی هم هستند [امّا] ما نیستیم؛ البتّه کشورهای آسیایی ظاهراً بیشتر هم هستند؛ در آن ده رتبه‌ی اوّل، تعداد کشورهای آسیایی بیشتر است. باید کاری کنیم که حدّاقل به ده کشور اوّل دنیا در این مسئله برسیم.
یک نکته‌ی دیگری که در باب نخبگان وجود دارد بحث مهاجرت است که امروز هم در یکی از صحبتها یک اشاره‌ای شد. خب یک وقت هست که یک دانشجویی بر اساس نیازهایش، بر اساس نیازهای فکری‌اش یا بحث خانوادگی‌اش مایل است برود در یک کشوری تحصیل کند؛ این اشکالی ندارد؛ یعنی بنده بارها گفته‌ام که این مانعی ندارد؛ عمده این است که فراموش نکند که بدهکار کشورش است و درس بخوانند و برگردند بیایند؛ لکن آن چیزی که اشکال دارد مهاجرفرستی است. به بنده گزارش داده‌اند -البتّه مال امروز هم نیست، مدّتها است یک چنین چیزی وجود دارد- که در بعضی از دانشگاه‌ها عناصری هستند که جوان نخبه را به ترک کشور تشویق میکنند؛ من صریح میگویم که این خیانت است؛ این دشمنی با کشور است؛ دوستی با آن جوان هم نیست. امروز در کشور ما جوانهای نخبه میتوانند رشد کنند و در برهه‌هایی هم میتوانند بروند از یک کشور دیگر استفاده کنند و برگردند امّا اینکه ما یک جوانی را نسبت به آینده‌ی کشور ناامید کنیم، دلسرد کنیم، آینده را تلخ و سیاه به او نشان بدهیم که او برود و مهاجرت کند، این را من واقعاً یک خیانتی میدانم که بایستی دنبال کنیم.
[در مورد] مسئله‌ی مانع‌زدایی از تولید -که گفتم اشاره خواهم کرد و شعار امسال هم هست- آنچه من اینجا یادداشت کرده‌ام این است که مهم‌ترین موانع تولید، بیش از موانع عملیّاتی و مادّی و مانند اینها، موانع فرهنگی است؛ یعنی احساس ناامیدی، احساس ناتوانی، احساس بی‌آینده بودن، بی‌حوصلگی، بی‌همّتی، سرگرمی‌های مضر؛ یعنی اینها چیزهایی است که واقعاً مانع پیشرفت کار تولید است. یعنی جوان ما که میتواند فرضاً یک شرکت دانش‌بنیان به وجود بیاورد و یک بخش مهمّی از کارها را انجام بدهد، هم خودش درآمد پیدا کند، هم به کشور فایده برساند، به جای اینکه بیاید دنبال کار و تلاش و زحمت و این حرفها، میرود سراغ سرگرمی‌های زائد؛ خیلی‌ها سرگرم به رایانه و مانند اینها می‌شوند؛ غالباً الان شب تا صبح یا صبح تا شب، تا هر چه بتوانند در اینترنت بیخودی، بی‌فایده، بی‌هدف می‌گردند؛ بدون اینکه هیچ سودی عاید بشود. راحت‌طلبی، نداشتن همّت، نداشتن خطرپذیری؛ اینها چیزهایی است که مانع‌های اساسی تولید است.
[امّا] راجع به شرکتهای دانش‌بنیان؛ خب خوشبختانه رشد خوبی داشته. البتّه من در آمارها حدود شش هزار شرکت در ذهنم بود، امروز آقای دکتر ستّاری گفتند هفت هزار شرکت؛ خیلی خوب است، بحمدالله این کار مهمّی است که انجام گرفته، باید افزایش هم پیدا کند، منتها در مورد [ضوابط] افزایش، گمان میکنم بنده قبلاً هم در همین جلسه گفته‌ام، که سخت‌گیری بشود در رعایت ضوابطِ دانش‌بنیان بودن؛ یعنی این جور نباشد که خیلی آسان کمّیّت را بالا ببریم و کیفیّت کار مورد توجّه نباشد؛ دانش‌بنیان بودن ضوابطی دارد، این ضوابط بایستی رعایت بشود.
البتّه صنایع بزرگ ما در کشور دانش‌بنیان نیستند، این عیب بزرگی است. افرادی که ظاهراً صاحب صلاحیّتند، به من این جور گفتند که این شرکتهای دانش‌بنیانِ کوچک میتوانند تأثیر بگذارند و آن صنایع بزرگ کشور مثل صنایع خودروسازی و امثال اینها را هم دانش‌بنیان کنند؛ اگر این کار ممکن باشد، حتماً بایستی انجام بگیرد.
یک شرط لازم برای رشد و تقویت شرکتهای دانش‌بنیان، این است که ما بتوانیم محصولات آنها را در داخل کشور رایج کنیم -حالا بحث خارج کشور و صادرات را هم بعد عرض میکنم- و در داخل خود کشور مصرف بشود؛ راهش [هم] این است که تولیدی که او میکند، دیگر واردات نداشته باشد. باز یک عدّه‌ای مثل قضیّه‌ی لوازم خانگی، جنجال نکنند که چرا شما گفتید که مثلاً فرض کنید لوازم خانگیِ فلان کشور را نیاورند؛ نه، لازمه‌ی رشد شرکتهای داخلی و تقویت آنها، که بتوانند روی پای خودشان بِایستند، این است که ما برای اینها بازار در داخل [درست کنیم]. بازار داخل، بازار کوچکی نیست؛ این بازار را در اختیار تولید داخلی باید گذاشت؛ بخصوص دولتها و سازمانهای بزرگ که بزرگ‌ترین مشتری اینها هستند. دولتها که بیشترین مصرف‌کننده‌ی این به‌اصطلاح صنایع و تولیدات صنعتی و مانند اینها هستند، از این دانش‌بنیان‌ها تهیّه کنند و تولیدات داخلی را استفاده کنند، تا دیگر واردات کمر اینها را نشکند. البتّه وقتی که ما میگوییم جلوی واردات گرفته بشود، در واقع برای کمک به کارخانه‌ی داخلی و بنگاه داخلی داریم حرف میزنیم؛ آن بنگاه داخلی هم وظایفی دارد، آنها هم باز قیمتها را گران نکنند، کیفیّت را پایین نیاورند تا بکلّی آن توصیه‌ای که شده بی‌فایده بشود.
پس بنابراین یک مسئله، مسئله‌ی بازارهای داخلی است، یک مسئله هم مسئله‌ی صادرات است؛ اگر چنانچه صادرات وجود نداشته باشد، پیشرفتی آن چنان که باید، پیش نخواهد آمد. و در مورد صادرات، هم خود آن شرکتها میتوانند فعّالیّت کنند و بیشتر، دولتها میتوانند فعّالیّت کنند؛ وزارت خارجه، وزارت صمت و بقیّه میتوانند در این زمینه کمک کنند و بازارهای خارجی را [پیدا کنند]. صدا و سیما میتواند کمک کند؛ بعضی از کشورها هستند که از ایران خاطره‌های خوبی دارند امّا اگر بگویند دو محصول ایرانی را اسم بیاورید نمیتوانند اسم بیاورند. صدا و سیما در بخش خارجی، این محصولات را تبلیغ کند و گفته بشود. پس بنابراین این هم یک مسئله است.»
